Công ty cổ phần có phải thành lập ban kiểm soát không?

Bạn đọc Trung Kiên - Hải Phòng đặt câu hỏi: Tôi và 02 người bạn dự kiến góp vốn để thành thành lập một công ty cổ phần. Tôi nghe nói, công ty cổ phần thì phải có ban kiểm soát. Đề nghị luật sư cho biết: Công ty cổ phần (quy mô nhỏ) có buộc phải có ban kiểm soát không? Nếu không, trong trường hợp nào công ty cổ phần phải có ban kiểm soát? Chức năng, vai trò của ban kiểm soát trong công ty cổ phần là gì?

Luật sư Nguyễn Thị Yến - Công ty Luật TNHH Everest - Tổng đài tư vấn (24/7): 1900 6198

Ban kiểm soát trong công ty cổ phần được quy định tại Luật Doanh nghiệp năm 2014, cụ thể như sau:

"Cơ cấu tổ chức quản lý công ty cổ phần: 1- Công ty cổ phần có quyền lựa chọn tổ chức quản lý và hoạt động theo một trong hai mô hình sau đây, trừ trường hợp pháp luật về chứng khoán có quy định khác: (a) Đại hội đồng cổ đông, Hội đồng quản trị, Ban kiểm soát và Giám đốc hoặc Tổng giám đốc. Trường hợp công ty cổ phần có dưới 11 cổ đông và các cổ đông là tổ chức sở hữu dưới 50% tổng số cổ phần của công ty thì không bắt buộc phải có Ban kiểm soát; (b) Đại hội đồng cổ đông, Hội đồng quản trị và Giám đốc hoặc Tổng giám đốc. Trường hợp này ít nhất 20% số thành viên Hội đồng quản trị phải là thành viên độc lập và có Ban kiểm toán nội bộ trực thuộc Hội đồng quản trị. Các thành viên độc lập thực hiện chức năng giám sát và tổ chức thực hiện kiểm soát đối với việc quản lý điều hành công ty" (Điều 134);

"Ban kiểm soát: 1- Ban kiểm soát có từ 03 đến 05 thành viên, nhiệm kỳ của Kiểm soát viên không quá 05 năm và Kiểm soát viên có thể được bầu lại với số nhiệm kỳ không hạn chế. 2- Các Kiểm soát viên bầu một người trong số họ làm Trưởng Ban kiểm soát theo nguyên tắc đa số. Quyền và nghĩa vụ của Trưởng Ban kiểm soát do Điều lệ công ty quy định. Ban kiểm soát phải có hơn một nửa số thành viên thường trú ở Việt Nam. Trưởng Ban kiểm soát phải là kế toán viên hoặc kiểm toán viên chuyên nghiệp và phải làm việc chuyên trách tại công ty, trừ trường hợp Điều lệ công ty quy định tiêu chuẩn khác cao hơn. 3- Trường hợp Kiểm soát viên có cùng thời điểm kết thúc nhiệm kỳ mà Kiểm soát viên nhiệm kỳ mới chưa được bầu thì Kiểm soát viên đã hết nhiệm kỳ vẫn tiếp tục thực hiện quyền và nghĩa vụ cho đến khi Kiểm soát viên nhiệm kỳ mới được bầu và nhận nhiệm vụ" (Điều 163).

Căn cứ các quy định nêu trên, có thể thấy:

Một là, công ty cổ phần không phải thành lập Ban kiểm soát trong trường hợp: Nếu lựa chọn mô hình tổ chức công ty bao gồm: Đại hội đồng cổ đông, Hội đồng quản trị, và Giám đốc hoặc Tổng giám đốc (trong trường hợp này công ty phải đảm bảo ít nhất 20% số thành viên Hội đồng quản trị phải là thành viên độc lập và có ban kiểm toán nội bộ trực thuộc Hội đồng quản trị để thực hiện chức năng kiểm soát hoạt động của công ty); Hoặc công ty cổ phần có dưới 11 cổ đông và các cổ đông là tổ chức sở hữu dưới 50% tổng số cổ phần của công ty.

Hai là, công ty cổ phần buộc phải có ban kiểm soát nếu lựa chọn mô hình tổ chức gồm: Đại hội đồng cổ đông, Hội đồng quản trị, Ban kiểm soát và Giám đốc hoặc Tổng giám đốc và thuộc một trong trong hai trường hợp sau: (i) Công ty cổ phần có từ 11 cổ đông trở lên; (ii) Công ty cổ phần có các cổ đông là tổ chức sở hữu từ 50% tổng số cổ phần của công ty trở lên.

Về chức năng, vai trò của ban kiểm soát trong công ty cổ phần:

Ban kiểm soát trong công ty cổ phần là cơ quan có chức năng giám sát hội đồng quản trị, giám đốc hoặc tổng giám đốc trong việc quản lý và điều hành công ty; kiểm tra tính hợp lý, hợp pháp, tính trung thực và mức độ cẩn trọng trong quản lý, điều hành hoạt động kinh doanh; thẩm định tính đầy đủ, hợp pháp và trung thực của báo cáo tình hình kinh doanh, báo cáo tài chính và các hoạt động rà soát, giám sát hoạt động kinh doanh khác của công ty. Như vậy, bản chất của Ban kiểm soát chính là đảm bảo sự thận trọng và minh bạch trong hoạt động kinh doanh củacông ty cổ phần.

Căn cứ các quyền và nghĩa vụ của Ban kiểm soát, kiểm soát viên theo quy định của pháp luật, việc thành lập Ban kiểm soát và bổ nhiệm kiểm soát viên mang lại những lợi ích sau cho công ty:

• Đảm bảo hoạt động bình thường đúng pháp luật của công ty thông qua việc kiểm tra tính hợp lý, hợp pháp, tính trung thực và mức độ cẩn trọng trong quản lý, điều hành hoạt động kinh doanh, trong tổ chức công tác kế toán, thông kê và lập báo cáo tài chính của công ty;
• Phát hiện kịp thời các hành vi sai phạm của những người quản lý trong công ty, góp phần phòng tránh, giảm thiểu các thiệt hại xảy ra cho công ty thông qua việc xem xét sổ kế toán và các tài liệu khác của công ty, các công việc quản lý, điều hành hoạt động của công ty bất cứ khi nào xét thấy cần thiết;
• Được tư vấn các biện pháp sửa đổi, bổ sung, cải thiện cơ cấu tổ chức quản lý, điều hành hoạt động kinh doanh của công ty.

Do vậy, Luật doanh nghiệp năm 2014 để quyền tự quyết cho doanh nghiệp: Thành lập hoặc không thành lập Ban kiểm soát theo chúng tôi là quy định phù hợp với xu hướng chung.