Những nhà báo có tiếng vấp ngã bởi mạng xã hội

Nhiều người cho rằng, mạng xã hội là "thế giới ảo", nơi mà ta có thể thoải mái bày tỏ suy nghĩ và ý kiến cá nhân.

Điều này có thể đúng với người bình thường, nhưng với người làm báo thì khác. Chức năng của báo chí là định hướng dư luận và những hoạt động của nhà báo, dù đời thực hay trên mạng cũng ít nhiều ảnh hưởng đến số đông. Vì vậy, những status, những comment của người làm báo, nếu không cân nhắc sẽ gây hệ lụy không kém những bài báo tiêu cực.

Bị thu thẻ vì phát ngôn võ đoán

Một trường hợp điển hình mà những người làm báo coi là bài học xương máu khi chơi mạng xã hội là vụ việc của ông Mai Phan Lợi, nguyên Trưởng Văn phòng đại diện Báo Pháp luật TP.HCM tại Hà Nội. Vụ việc xảy ra vào hồi tháng 06/2016, khi chiếc máy bay SU30- MK2 của Không quân Việt Nam gặp tai nạn, rơi trên biển. Trong số 2 phi công, chỉ có phi công Nguyễn Hữu Cường may mắn được cứu sống, còn Đại tá, phi công cấp 1 Trần Quang Khải vĩnh viễn ra đi, để lại niềm tiếc thương vô bờ trong lòng gia đình, người thân, đồng chí, đồng đội, nhân dân cả nước.

Không ít nhà báo đã bị thu thẻ vì "trượt ngã" trên mạng xã hội

Trước khi tìm được thi thể phi công Trần Quang Khải, Nhà nước và Quân đội đã huy động một lực lượng lớn người và phương tiện khẩn trương lên đường tìm kiếm cứu nạn trên một phạm vi lớn trên biển, với hy vọng sớm cứu hộ được phi công Trần Quang Khải cũng như tìm ra chiếc SU30-MK2 gặp nạn. Họa vô đơn chí, phi đội 9 người trên máy bay tuần thám CASA – 212 cũng không may gặp nạn trên vùng biển Bạch Long Vĩ. Lúc đó, ông Lợi với tư cách là quản trị viên của "Diễn đàn nhà báo trẻ" đã cho đăng tải status đặt câu hỏi “Vì sao CASA-212 tan xác”, nêu ra những giả thiết võ đoán về nguyên nhân chiếc máy bay tuần thám gặp nạn để người tham gia có thể “bình chọn”.

Ngay lập tức, status của ông Lợi đã nhận được nhiều chỉ trích từ dư luận. Trong khi người dân cả nước đang một lòng hướng về các chiến sĩ với niềm đau đớn, thương xót thì ông Lợi lại buông một câu không thể vô cảm hơn. Từ "tan xác" đáng ra chỉ có thể dành cho quân thù, cho kẻ địch chứ không phải cho những người lính của chúng ta, những người đã không một chút do dự dấn bước lên đường vì nhiệm vụ. Không chỉ thế, trên fanpage “Diễn đàn Nhà báo trẻ”, ông Lợi còn võ đoán đưa lên những giả thuyết thiếu căn cứ, tạo cớ cho các bình luận không thiện chí.

Nhận thấy những hậu quả nghiêm trọng mà phát ngôn của ông Lợi trên mạng xã hội mang lại, Bộ Thông tin và Truyền thông quyết định thu hồi thẻ nhà báo của ông này. Theo quyết định thu hồi, ông Mai Phan Lợi đã "xúc phạm nghiêm trọng danh dự của Quân đội nhân dân Việt Nam; gây tổn thương sâu sắc đến gia đình, người thân, đồng đội của những cán bộ, chiến sĩ gặp nạn khi đang làm nhiệm vụ; làm tổn hại đến uy tín của đội ngũ những người làm báo". Cơ quan nơi ông Lợi làm việc cũng đã đình chỉ chức vụ và công việc của ông này.

Phải xin lỗi vì viết status kỳ thị hoa hậu

Vụ việc của ông Mai Phan Lợi là vụ việc rầm rộ dư luật nhất. Tuy nhiên, những nhà báo "ngã ngựa" vì chơi mạng xã hội thì không phải hiếm. Trước ông Lợi, năm 2015, ông Đỗ Văn Hùng - nguyên Phó Tổng thư ký toà soạn Báo điện tử Thanh Niên cũng bị thu hồi thẻ nhà báo vì nhiều lần sử dụng blog và mạng xã hội đăng tải những bài viết có nội dung sai trái về chính sách, đường lối của Đảng.

Hay hồi đầu năm 2018, phóng viên Đào Tuấn của Báo Lao động đã phải giải trình với Bộ Thông tin và Truyền thông về việc đã đăng nội dung miệt thị danh dự đối với tân Hoa hậu Hoàn vũ Việt Nam 2017- H’Hen Niê trên Facebook cá nhân.

Phóng viên Đào Tuấn xin lỗi công chúng và hoa hậu H'Hen Niê sau status miệt thị người đẹp Ê đê

Cụ thể, ngày 6/1/2018, Đêm Chung kết cuộc thi Hoa hậu Hoàn vũ Việt Nam 2017 đã diễn ra tại Nha Trang. Cô gái người Êđê H'Hen Niê trở thành tân Hoa hậu Hoàn vũ. Sau đó, trên mạng xã hội Facebook, nhà báo Đào Anh Tuấn, Báo Lao động, chủ tài khoản Facebook có tên Đào Tuấn đã viết status dài với lời lẽ không đúng mực, xúc phạm uy tín, danh dự của tân Hoa hậu. Đặc biệt là những từ ngữ nặng nề, kỳ thị hướng thẳng vào màu da của người đẹp Ê-đê. Sau khi Cục Báo chí vào cuộc, phóng viên Đào Tuấn đã phải gửi lời xin lỗi đến công chúng và tân Hoa hậu Hoàn vũ H'hen Nie qua một status Facebook khác.

Mạng xã hội ra đời thực sự là một cuộc "cách mạng" đối với nhà báo. Không chỉ thu thập đề tài, thông tin, người làm báo còn có thể bày tỏ quan điểm về các vấn đề thời sự xã hội, và có phần thoải hơn trên mặt báo rất nhiều. Cũng nhờ mạng xã hội, nhiều người biết đến nhà báo hơn, thậm chí họ còn trở thành "thần tượng", nhận được hàng chục nghìn, thậm chí trăm nghìn lượt theo dõi. Thậm chí, lượt đọc status của một nhà báo trên mạng còn cao gấp hàng chục lần bài viết mà anh/cô ấy đăng trên báo.

Như vậy, đối mặt với sự nổi tiếng chính là áp lực trên từng con chữ, từng status. Chỉ cần một từ, một câu sai trái, không chuẩn mực cũng gây ảnh hưởng đến rất nhiều người. Và cũng có thể chỉ vì một status, một comment mà nhà báo phải trả giá bằng cả danh dự, sự nghiệp của mình.

Những quy tắc dùng mạng xã hội cho nhà báo Việt Nam

Ngày 25/12/2018, Hội Nhà báo Việt Nam chính thức công bố Quy tắc sử dụng mạng xã hội của người làm báo Việt Nam và nhìn vào đây, các nhà báo sẽ tăng thêm nhận thức về trách nhiệm của mình khi hòa nhập trong thời đại 4.0 này.

Theo đó, Bộ quy tắc có 4 việc/điều người làm báo Việt Nam cần làm khi tham gia mạng xã hội và 8 việc/điều người làm báo Việt Nam không được làm khi tham gia mạng xã hội. Cụ thể:

Vi phạm các quy định về quản lý, cung cấp, sử dụng thông tin trên mạng; các quy định về bảo mật dữ liệu, tài liệu; quy định về bảo vệ bí mật thông tin riêng, thông tin cá nhân của công dân và các quy định khác của pháp luật.

Đăng tải, gỡ bài viết, hình ảnh, âm thanh trên mạng xã hội vì mục đích tống tiền hoặc các mục đích không trong sáng khác.

Đăng tải các tin, bài, hình ảnh, âm thanh trên mạng xã hội, đưa ra các bình luận, chia sẻ quan điểm cá nhân hoặc trích đăng lại các bài phát biểu, ý kiến trái với đường lối, chủ trương, chính sách của Đảng và Nhà nước; trái với nội dung, quan điểm của tác phẩm báo chí mà bản thân người làm báo đó đã viết và đăng tải, trái với quan điểm của cơ quan báo chí nơi mình công tác.

Bình luận, nhận xét, chia sẻ các thông tin có mục đích kích động, lôi kéo người khác phản ứng tiêu cực về các vấn đề chính trị, kinh tế, văn hóa, xã hội, an ninh, quốc phòng, đối ngoại… có yếu tố phức tạp, nhạy cảm đang cần tạo cách nhìn, thái độ tích cực mang tính xây dựng của cộng đồng và sự đồng thuận xã hội.

Sao chép, chia sẻ, phát tán tin, bài, tác phẩm, âm thanh, hình ảnh có được bằng những cách thức không hợp pháp, vi phạm bản quyền.

Thông tin vụ việc chưa được kiểm chứng, gây hoang mang trong nhân dân, gây thiệt hại cho các hoạt động kinh tế - xã hội, gây khó khăn cho hoạt động của cơ quan Nhà nước hoặc người thi hành công vụ; gây tổn hại về thể chất, danh dự, nhân phẩm của công dân; tuyên truyền, kích động bạo lực, cổ súy lối sống đồi trụy, hủ tục mê tín dị đoan, các hành vi tiêu cực, phân biệt đối xử về giới, vùng miền, dân tộc, chủng tộc.

Miêu tả thô thiển, phản cảm những hành động dâm ô, tội ác, thông tin không phù hợp với thuần phong mỹ tục, truyền thống văn hóa của dân tộc và đạo đức xã hội.

Sử dụng logo, hình ảnh, thông tin dữ liệu của tổ chức Hội Nhà báo Việt Nam; sử dụng danh nghĩa Hội Nhà báo Việt Nam khi tham gia các diễn đàn, trang mạng xã hội khi chưa được phép.