Làm báo thời công nghệ: Dao hai lưỡi

Sự phát triển của internet tạo ra một mạng xã hội toàn cầu, giúp con người giao lưu, học hỏi những nét đẹp của các nền văn hóa khác nhau.

Làm báo thời công nghệ: Nhiều nụ cười nhưng cũng lắm nước mắt

Không thể phủ nhận công nghệ truyền thông và cuộc cách mạng 4.0 đã có nhiều dấu hiệu tích cực trong đời sống báo chí. Xu hướng cơ quan báo chí đa phương tiện và toà soạn hội tụ ngày càng thể hiện rõ nét trong hoạt động báo chí.Trong xã hội cạnh tranh thông tin, áp lực của người làm báo mạng là phải có tin nhanh, nóng; tuy nhiên, thông tin báo chí phải chính xác, lột tả được bản chất của sự thật. Đòi hỏi người làm báo phải có trình độ nghiệp vụ và lao động nghề nghiệp nghiêm túc.

Người làm báo thời công nghệ 4.0 (Ảnh minh họa)

Hàng loạt động thái của các cơ quan báo chí trong thời gian qua đã cho thấy sự chuyển mình rõ rệt. Nhiều nơi coi mạng xã hội như mảnh đất tốt để đưa các sản phẩm báo chí chính thống đến với người đọc, người xem. Những mặt trái của mạng xã hội, trong đó, rõ nhất là nạn đưa tin giả, tin chưa được kiểm chứng… tạo hiệu ứng tuyên truyền rất xấu, nhưng đó cũng là cơ hội để các tờ báo khẳng định được vị trí, giá trị của mình thông qua việc đưa ra những bài viết phản biện với cách kiến giải trung thực, chính xác, sâu sắc, kịp thời. Đó là cơ hội tốt để các tác phẩm báo chí chính thống có thêm độc giả và có điều kiện phát triển, được người đọc, người xem, người nghe tin cậy tìm đến.

Gần đây, người trong giới báo chí thường nhắc đến nhận định “Nội dung là vua, công nghệ là nữ hoàng”. Rõ ràng, chính những người làm báo đã nhận ra thách thức trong thời kỳ công nghệ phát triển mạnh mẽ như hiện nay. Ở mức độ nào đó, tất cả đều đang cố gắng thích ứng để không bị tụt hậu, tìm giải pháp để vươn lên.

Các phóng viên của báo chính thống là những người có thể tận dụng nhiều mặt tiện ích của công nghệ cao trong thời đại 4.0.

Các PV của báo chính thống là những người có thể tận dụng nhiều mặt tiện ích của công nghệ cao trong thời đại 4.0. Phóng viên, nhà báo có thể cung cấp ngay tại chỗ những thông tin đắt giá cho công chúng. Sự phát triển của công nghệ và sự nhanh nhạy của các cơ quan báo chí, đặc biệt là sự năng động, “hợp thời” của bản thân nhà báo, mà công việc làm báo trở nên cực nhanh, cực hiệu quả. Công chúng sẽ còn đón nhận nhiều điều thú vị và bổ ích từ chính công việc làm báo “hợp thời” của các cơ quan báo chí, đặc biệt là các phóng viên (PV), nhà báo biết nắm bắt, tận dụng công nghệ tối đa.

Ngược lại, báo chí công nghệ trong thời đại 4.0 cũng còn rất nhiều “lát cắt” đắng. Quả nhiên, thành thạo công nghệ hiện đại, song không phải PV nào cũng sử dụng lợi thế này để làm báo chuyên nghiệp. Đôi khi, một PV chỉ cần có một chiếc laptop, thậm chí chỉ cần có một chiếc điện thoại thông minh (smartphone) kết nối Internet, thì rất có thể ngồi một chỗ sáng tác ra nhiều bài báo khác nhau. Trên các trang báo mạng điện tử xuất hiện hàng loạt các bài báo na ná nhau, không có cá tính, không có nét đặc sắc riêng biệt.

Hiện tượng PV khi viết về một vấn đề nào đó nhưng không đủ thông tin, nên đã tìm kiếm trên mạng hoặc trên sách báo để “đắp thịt” cho bài viết của mình dày dặn và hấp dẫn hơn cũng là một hiện tượng phổ biến. Không ít người làm báo ngang nhiên sao chép một phần hoặc toàn bộ tác phẩm báo chí của người khác, rồi biến thành bài của mình một cách tài tình, nhờ sự trợ giúp của công nghệ. Đây cũng là một hành vi vi phạm đạo đức nghề nghiệp và bản quyền tác giả trắng trợn nhất.

Cần thay đổi từ ý thức về làm báo thời đại công nghệ

Nguyên nhân tình trạng trên có nhiều: Thứ nhất, do sự lỏng lẻo trong các qui định luật pháp về bản quyền tác phẩm và bảo vệ bản quyền; thứ hai, do việc sao chép thông tin trên mạng quá dễ dàng; thứ ba, xuất phát từ thực tế thiếu hụt về thông tin, nhân lực của các báo; thứ tư, do sự vô tư của những tác giả có tác phẩm bị sao chép và sự dễ dãi của công chúng khi đón nhận những thông tin bị sao chép...Tuy nhiên, nguyên nhân sâu xa, cốt lõi nhất chính là ý thức về bản quyền tác phẩm và tôn trọng bản quyền tác phẩm của mỗi phóng viên.

Nghề báo là một nghề vất vả, gian truân nhưng cũng đầy vinh quang (Ảnh minh họa)

Nghề báo là một nghề vất vả, gian truân nhưng cũng đầy vinh quang. Người làm báo bên cạnh kĩ năng, chuyên môn cũng không thể thiếu được những phẩm chất tốt đẹp cần có. Nhà báo trong môi trường truyền thông hiện nay cần phải có kĩ năng chuyên môn tốt, giỏi ngoại ngữ, năng động, sáng tạo, sẵn sàng hội nhập. Bên cạnh đó, đạo đức trong làm nghề cần được người làm báo chú trọng quan tâm. Việc này cần được đào tạo ngay từ chính môi trường học tập.

Cần được xây dựng đội ngũ báo chí thật sự chuyên nghiệp

Có thể nói, trong thời đại kỷ nguyên số, tác nghiệp của phóng viên báo chí hoàn toàn thay đổi. Vì thế, trong các trường ĐH, thời gian qua công tác đào tạo cũng bắt buộc phải thay đổi. Mục đích tạo ra nguồn nhân lực báo chí đáp ứng thời đại, đáp ứng nhu cầu thông tin của độc giả. Nhà trường phải dạy cho sinh viên cái họ cần để hành nghề, đào tạo phải “lấy người học làm trung tâm, bám sát nhu cầu xã hội”. Sinh viên cần được tăng cường thời lượng và kỹ năng thực hành, giảm học lý thuyết.

Tiếp nữa, thu hẹp quy mô đào tạo nhà báo chuyên nghiệp để tập trung nguồn lực nâng cao chất lượng đào tạo. Đặc biệt, cần quan tâm đào tạo đội ngũ nhà báo chuyên trách có hệ kiến thức và kỹ năng, phương pháp chuyên sâu như: Báo chí điều tra, báo chí chính luận, báo chí môi trường, báo chí - truyền thông… Đây cũng là một cách để người làm báo có thể tự tin tạo ra được những tác phẩm của riêng mình.

Chính cuộc cách mạng khoa học công nghệ đã làm thay đổi nhu cầu nhận thức về thông tin của độc giả. Nhưng điều đó cũng đòi hỏi công tác đào tạo báo chí phải thay đổi theo để đào tạo được nguồn nhân lực báo chí hoàn toàn thích ứng với xu thế thời đại – thời đại kỷ nguyên số 4.0. Có như vậy, trong tương lai chúng ta mới có thể xây dựng được đội ngũ nhà báo chuyên nghiệp có đủ Tâm - Tầm - Tài, tự tin sải bước trên “trường đời” với những thành công trong lao động báo chí.