Chuyện văn hoá trong thang máy chung cư

Khác với hành lang hay sân chung, thang máy buộc những người xa lạ phải đứng rất gần nhau trong một khoảng thời gian ngắn nhưng đủ để cảm nhận sự khó chịu nếu có điều gì đó lệch nhịp. Một cú chen lên trước, một cánh cửa bị chặn lại quá lâu, một mùi đồ ăn nồng nặc hay tiếng điện thoại mở loa… đều có thể trở thành nguyên nhân gây bức xúc.

Chị Hương (35 tuổi, sống tại một chung cư ở Thanh Xuân, Hà Nội) chia sẻ: “Nhiều lúc đi thang máy về nhà mà mệt hơn cả lúc đi làm. Chỉ cần một người chen ngang hoặc bấm quá nhiều tầng cũng đủ khiến không khí căng thẳng hẳn”. 

Một trong những hình ảnh quen thuộc nhất ở thang máy chung cư là cảnh mọi người đứng sát nhau nhưng tuyệt đối im lặng. Ít ai chào hỏi, ánh mắt thường hướng xuống điện thoại hoặc nhìn vào bảng số tầng. Sự im lặng này đôi khi được hiểu là lịch sự, nhưng cũng phản ánh một thực tế là cư dân không muốn hoặc không biết cách giao tiếp với người lạ.

Anh Trung (25 tuổi, nhân viên văn phòng, sống tại một chung cư ở Nam Từ Liêm) nói: “Tôi thấy thang máy giống như một không gian ai cũng cố thu mình lại. Không ai nói chuyện, không ai nhìn ai. Nếu có va chạm nhẹ, nhiều người cũng không xin lỗi, chỉ im lặng cho qua”. 

Sự im lặng kéo dài khiến những hành vi thiếu ý thức, dù nhỏ, cũng dễ gây bức xúc vì không có kênh giao tiếp trực tiếp để giải tỏa.

Những xung đột không lời trong thang máy

Không ít mâu thuẫn ở chung cư bắt đầu hoặc ít nhất là bùng phát từ thang máy. Tranh cãi vì giữ cửa quá lâu cho người quen, vì trẻ em chạy nhảy, vì thú cưng không rọ mõm, hay vì đồ ăn có mùi. Những xung đột này thường không diễn ra thành lời nói trực diện mà thể hiện qua ánh mắt, thái độ, hoặc sau đó là những dòng tin nhắn gay gắt trong nhóm chat cư dân.

Chị Hương kể lại: “Có lần tôi bế con nhỏ vào thang máy, cháu khóc to một chút thì có người tỏ ra rất khó chịu. Không nói gì, nhưng ánh mắt khiến mình thấy áy náy, áp lực”. Theo chị, nhiều mâu thuẫn trong thang máy xuất phát từ việc mỗi người đều mang theo mệt mỏi của riêng mình sau một ngày dài.

Sự khác biệt thế hệ trong ứng xử

Thang máy cũng là nơi dễ nhận ra sự khác biệt giữa các thế hệ. Người lớn tuổi quen chào hỏi, nói chuyện xã giao. Người trẻ lại có xu hướng giữ khoảng cách, đeo tai nghe, tránh giao tiếp. Trẻ em thì hiếu động, dễ gây ồn ào, điều không phải lúc nào cũng được người lớn khác cảm thông.

Anh Trung cho rằng: “Nhiều người lớn tuổi hay bắt chuyện, còn người trẻ thì ngại. Không phải là thiếu tôn trọng mà là không quen. Nhưng sự khác biệt này đôi khi khiến hai bên khó chịu với nhau”.

Khi không có sự thấu hiểu, mỗi hành vi đều dễ bị diễn giải theo hướng tiêu cực.

Nhiều chuyên gia xã hội học cho rằng thang máy là không gian thử thách của văn hóa chung cư. Ở đó, mọi quy tắc sống chung được nén lại trong thời gian ngắn như tôn trọng thứ tự, giữ vệ sinh, kiểm soát âm thanh và đặc biệt là thái độ với người khác.

Thực tế, ở những khu chung cư có cộng đồng gắn kết, thang máy thường dễ thở hơn. Cư dân chào nhau, nhường nhau, trẻ em được nhắc nhở nhẹ nhàng. Ngược lại, ở những nơi cư dân xa cách, thang máy dễ trở thành điểm nóng của căng thẳng.

Điều đáng nói là phần lớn các va chạm trong thang máy không đến từ những hành vi nghiêm trọng, mà từ những chi tiết rất nhỏ như không nói “xin lỗi”, không nói “cảm ơn”, không nhường người già hay trẻ nhỏ. Những điều tưởng như hiển nhiên này lại phụ thuộc hoàn toàn vào ý thức cá nhân.

Chị Hương nhận xét: “Chỉ cần một lời xin lỗi khi va vào nhau, hay một câu ‘cho tôi xuống trước’, không khí đã khác hẳn. Nhưng nhiều người chọn im lặng, và im lặng đôi khi làm mọi thứ tệ hơn”. 

Không gian thang máy không thể thay đổi nhưng cách ứng xử thì có thể. Theo nhiều cư dân, việc xây dựng văn hóa thang máy không cần những quy định cứng nhắc mà bắt đầu từ những thói quen rất nhỏ. Đó có thể là xếp hàng, giữ cửa vừa đủ, hạn chế gây ồn và quan trọng nhất là thể hiện sự tôn trọng.

Anh Trung chia sẻ: “Tôi nghĩ nếu mỗi người chịu khó nhường nhau một chút, coi thang máy là không gian chung chứ không phải của riêng mình thì sẽ bớt mệt mỏi hơn rất nhiều”.

Thang máy chỉ là một lát cắt nhỏ, nhưng lại phản ánh khá đầy đủ đời sống văn hóa ở chung cư. Cách cư dân đối xử với nhau trong không gian chật hẹp ấy cho thấy mức độ gắn kết, sự cảm thông và khả năng sống chung của một cộng đồng.