Nỗi lo thực phẩm sạch

Mấy năm nay tôi hay về quê, không phải là từ nỗi niềm nhớ nơi chôn nhau cắt rốn gì cả, mà thực ra là để “vơ vét” thực phẩm sạch. Cô dì chú bác họ hàng đều biết là như vậy, là bởi lâu lắm có thấy tôi về quê đâu, nhưng chẳng ai để ý đến chuyện đó, cứ có gì ngon sạch là cho tôi mang lên thành phố để ăn dần. Thậm chí, dì ruột tôi còn chế biến các món ăn cho thằng cháu mà nếu ở quê là sắp thành ông ngoại đến nơi, chỉ bởi lo trên thành phố không có chỗ rộng để thao tác bếp núc. Tôi vẫn hay đùa là “quê hương là chùm chế ngọt, cho con trèo hái mỗi ngày”, bởi nếu không có quê, chắc bây giờ vẫn phải ăn những thực phẩm siêu thị được đóng gói, biết là công nghiệp nhưng vẫn còn đỡ hơn mua ngoài chợ ở khâu bảo quản.

Thực phẩm sạch ở quê do chính người nhà chăn nuôi trồng trọt thì khỏi phải chê. Rau thì nấu một loáng là chín, chứ không dai xơ xác. Trứng nhà nuôi thì thơm ngào ngạt, đến độ mà làm món gì cũng thấy tiếc. Cá bắt dưới sông, ruột chẳng có mấy, chứ không rỗng ruột như cá mua, là bởi có ăn thức ăn công nghiệp đâu mà đầy ruột. Ăn ngon đến mức mà mỗi lần hết thức ăn quê, gia đình tôi có khi chỉ ăn cơm với muối vừng chờ ngày nghỉ để về lấy tiếp. Miệng cũng như các giác quan khác của cơ thể, một khi đã quen với đồ ngon, khó mà trở lại với đồ dở. Lại nhớ, khi còn nhỏ ở dưới quê, ngày nào cũng có thực phẩm sạch mà ăn, chỉ là ít có thịt do nuôi cả năm mới được con lợn, chứ tôm cá thì đầy sông, gà thì vài ngày lại bắt một con làm thịt, ốc ếch thì cứ sau cơn mưa là tha hồ, ba ba rùa rắn cũng không phải là món gì quá cao sang như bây giờ.

Cũng từ lúc ấy, tôi bắt đầu không tin lắm vào những lời quảng cáo thực phẩm sạch, thực phẩm hữu cơ, là bởi miệng ăn không thấy ngon. Những loại thực phẩm đó thực chất chỉ giúp mình đỡ lo hơn mà thôi. Thực chất, là người tiêu dùng, tôi hoàn toàn thông cảm với nhà sản xuất, bởi họ không thể làm gì hơn. Bởi nó giống câu chuyện của người anh họ tôi, khi anh bỏ nghề xây dựng về nhà thuê đất trồng chuối, do bắt đầu chán cảnh làm thuê, muốn tự mình làm chủ.

Ý định ban đầu của anh rất tốt, là trồng chuối sạch đất bãi. Đầu tiên anh đặt vấn đề với các chủ hàng, họ rất vui vẻ và hứa sẽ thu mua hết, bởi nhu cầu thực phẩm sạch là có thật, với điều kiện anh phải làm đúng như những gì anh nói. Anh họ tôi kể, với giá mà họ đưa ra, chẳng việc gì anh phải làm ẩu cho phải tội- quê tôi vẫn hay dùng một số từ cổ, do ngăn sông cách đò mà người dân vẫn còn chút gì đó thuần hậu. Thế nhưng, khi chuối bắt đầu lớn, trong một đêm, một loại bọ mà anh gọi là bọ chuối ra ăn sạch. Đêm đó, anh tôi buồn đến thấu ruột, bởi công sức vốn liếng đổ vào vườn chuối đâu phải là nhỏ. Năm sau, anh bắt buộc phải dùng thuốc. Tất nhiên, chuối không còn bị sâu bệnh nữa, chín đều, đẹp, tăm tắp. Sau ba vụ chuối thắng lớn, anh đã xây nhà, tậu xe. Chỉ có điều, anh không bao giờ dám tặng anh em họ hàng chuối do anh trồng. Tất nhiên, chuối của anh vẫn được vào các cửa hàng lớn, vẫn được dán mác chuối sạch, bởi so với nhiều nơi, nó vẫn ít thuốc. Nhưng ít vẫn là có thuốc, ít nhất là thuốc sâu.

Nhắc đến thuốc sâu tôi lại rùng mình, bởi chị dâu tôi, trong một lần phun thuốc sâu, sau khi về đã sẩy thai đứa con trai đầu tiên, để rồi sau đó ân hận mãi, bởi chị là y sỹ, có hiểu biết về y học chứ không phải là không biết gì. Những người nông dân khác, vẫn hăm hở phun thuốc, với niềm tin ngây thơ rằng mình phun thuốc rồi mình bán cho người ta, chứ rau cỏ nhà mình không phun thì chẳng làm sao cả. Họ đâu biết thuốc sâu hay các chất hóa học khác rồi sẽ ngấm xuống nước, hay bay lơ lửng trong không khí, khiến họ thành nạn nhân đầu tiên và trực tiếp. Còn người tiêu dùng, sẽ là nạn nhân gián tiếp. Điều này cũng lý giải tại sao số người bị K ở nông thôn luôn nhiều hơn ở thành phố, cho dù không khí nông thôn trong lành hơn, cho dù ở nông thôn thực phẩm sạch hơn.

Và đó là một vòng luẩn quẩn. Ngày hôm nay, các giống cây trồng hay vật nuôi của ngày trước đã gần như tuyệt chủng, là bởi không thể chống được sâu bệnh. Đặc sản ngày hôm nay chỉ là đồ núi rừng, bởi những nơi đó người ta vẫn còn nuôi trồng kiểu tự nhiên. Ngày hôm nay, nếu tôi nói với người khác rằng, gạo nếp Tú Lệ sao thơm và dẻo bằng nếp cái đồng bằng, thì có khi rất nhiều người phản đối, cho rằng tôi xạo, là bởi người ta chưa từng được ăn nếp đồng bằng, khi mà nếp đồng bằng bây giờ ăn gần như gạo tẻ. Và chúng ta, ngày càng mất dần các đặc sản đồng bằng, đến mức mà người ta bắt đầu quên dần rằng chỉ cách đây vài chục năm, quả nhãn lồng Hưng Yên to gần bằng quả vải nhỏ, rằng bắp ngô nếp ăn ngon như thế nào, rằng mít ta chín cây nó khác mít Thái ăn như khoai lang ngọt như thế nào.

Cái giá phải trả cho việc đô thị hóa quá nhanh là như thế. Tôi không so sánh đắt rẻ, là bởi dù cho ngày trước thực phẩm có sạch như thế nào, thì cũng không ai muốn quay lại thực sự, chỉ là trong hoài niệm mà thôi. Ngày ấy đường sá đâu được như bây giờ, điện đóm thì phập phù, ừ thì có cà cuống mà ăn đấy nhưng lại phải chịu ruồi vàng bọ chó rồi đủ loại côn trùng gây hại. Tất nhiên, cách nói này hơi AQ, bởi trong thâm tâm, ai cũng muốn cuộc sống ngày càng hiện đại hơn, nhưng thực phẩm cũng phải sạch hơn, và không khí trong lành hơn. Chỉ hy vọng, có cung là có cầu, sau một thời gian chỉ lao vào kiếm tiền, thì người ta biết lo cho sức khỏe của mình và của đồng loại hơn.

→ 10 loại thảo mộc và gia vị điều trị viêm khớp hiệu quả nhất

Nguyễn Toàn Thắng