Loạt sao hạng A "đau đầu" vì bị AI giả mạo: Xâm phạm quyền nhân thân, có dấu hiệu trục lợi

Mỹ Tâm, Ngô Thanh Vân... đều là "nạn nhân của AI"

Tối 13/11, nghệ sĩ Ngô Thanh Vân đăng thông báo khẩn vì bị AI giả mạo giọng nói để bịa đặt chuyện cô sở hữu biệt thự xa hoa, tham gia quảng cáo sản phẩm không có thật.

Nữ diễn viên chia sẻ: “Tôi thấy nhiều trang quảng cáo và một số nội dung trên mạng xã hội dùng hình ảnh, tên tuổi và thậm chí là AI giả mạo giọng nói của tôi để gắn vào những câu chuyện không đúng sự thật. Từ việc bịa đặt tôi sở hữu biệt thự xa hoa, tài sản giàu sang… cho đến việc gán tôi vào các sản phẩm mà bản thân chưa bao giờ sử dụng hay hợp tác.

Những thông tin sai lệch này không chỉ ảnh hưởng đến danh dự cá nhân, mà còn khiến khán giả hiểu lầm, mất niềm tin, thậm chí mua nhầm những sản phẩm mà tôi hoàn toàn không quảng cáo hay bảo chứng. Điều này khiến tôi thật sự buồn lòng”.

Trước Ngô Thanh Vân, ca sĩ Mỹ Tâm cũng từng là nạn nhân của deepfake (công nghệ giả dạng khuôn mặt, giọng nói bằng AI). Trước loạt video, hình ảnh xuất hiện tràn lan, đại diện của nữ ca sĩ buộc phải lên tiếng: “Việc sử dụng hình ảnh và giọng nói của nghệ sĩ cho mục đích thương mại trái phép là vi phạm pháp luật. Chúng tôi đang phối hợp với nền tảng và cơ quan chức năng để xử lý”.

Trên trang cá nhân có hơn 1 triệu người theo dõi, ngày 2/8, diễn viên Quốc Trường cũng lên tiếng về việc có những cá nhân, tổ chức tín dụng, cờ bạc trên mạng sử dụng hình ảnh, thông tin của anh - được tạo ra từ trí tuệ nhân tạo (AI) - để quảng cáo, lừa gạt trên mạng xã hội.

Nam diễn viên khẳng định: "Quốc Trường chưa từng và sẽ không bao giờ hợp tác với những đơn vị, tổ chức như Đình Huy BCR hoặc tương tự. Bằng thông báo này, Quốc Trường mong rằng mọi người tỉnh táo trước những thông tin sai sự thật để tránh mất tiền và trở thành nạn nhân của những chiêu trò lừa đảo".

Đáng nói, nhiều đoạn video có chứa hình ảnh các BTV của kênh Truyền hình Công an Nhân dân (ANTV) trong trang phục công an cũng đang lan truyền trên các mạng xã hội. Loạt clip này được thực hiện bằng công nghệ trí tuệ nhân tạo (AI), tái tạo cả giọng nói và hình ảnh của các MC, nhằm tạo cảm giác họ đang trực tiếp giới thiệu, quảng bá những sản phẩm điều trị bệnh gan như gan nhiễm mỡ, viêm gan, xơ gan...

Chia sẻ với phóng viên Dân Việt, Thiếu tá, BTV Phương Thảo (ANTV) cho biết bản thân cảm thấy bàng hoàng và bức xúc khi phát hiện những đoạn video giả mạo trên mạng xã hội. "Những hình ảnh tôi đang thực hiện nhiệm vụ dẫn chương trình chính thống đã bị cắt ghép, chỉnh sửa, lồng vào đó những nội dung quảng cáo sản phẩm không liên quan, thậm chí phản cảm. Đây không chỉ là hành vi xâm phạm hình ảnh, danh dự cá nhân tôi, mà còn làm ảnh hưởng nghiêm trọng đến uy tín, hình ảnh của lực lượng Công an nhân dân cũng như cơ quan báo chí, truyền thông chính thống.

Điều đáng lo ngại là thủ đoạn mà các đối tượng sử dụng rất tinh vi. Họ dựa vào công nghệ trí tuệ nhân tạo, kỹ thuật dựng hình và cắt ghép để biến những đoạn dẫn của tôi thành một “màn quảng cáo” khó phân biệt thật giả”, Phương Thảo nhấn mạnh.

Cũng theo Thiếu tá, BTV Phương Thảo, chỉ cần thêm vài dòng phụ đề và lồng ghép lời giới thiệu sản phẩm, những kẻ xấu đã có thể tạo ra cảm giác rằng người dẫn chương trình thực sự đang đứng ra bảo chứng cho sản phẩm. Điều này đặc biệt nguy hiểm, bởi với nhiều khán giả vốn tin tưởng vào hình ảnh và tiếng nói của báo chí, truyền hình, các đoạn clip giả mạo rất dễ khiến họ nhầm lẫn và tin theo. Không chỉ riêng cô, nhiều BTV, MC khác của Truyền hình Công an nhân dân (ANTV) cũng đang bị lợi dụng hình ảnh theo cách tương tự.

"Cần có sự vào cuộc "mạnh tay" của các cơ quan chức năng và nền tảng mạng xã hội"

Trao đổi với Dân Việt, Luật sư Hoàng Ngọc (văn phòng luật sư Gia Phạm) khẳng định, quyền đối với hình ảnh và giọng nói của cá nhân hiện được pháp luật bảo vệ chặt chẽ. Theo Khoản 1, Điều 32 Bộ luật Dân sự 2015, mọi việc sử dụng hình ảnh cá nhân (đặc biệt là cho mục đích thương mại) đều phải được sự đồng ý của người có hình ảnh, đồng thời phải trả thù lao trừ khi có thỏa thuận khác. “Nghĩa là không thể viện lý do "bồi thường sau" để hợp thức hóa hành vi sử dụng trái phép. Sự đồng ý phải có trước, rõ ràng và minh bạch”, ông nhấn mạnh. 

Trong trường hợp nghệ sĩ bị mạo danh bằng hình ảnh hay giọng nói do AI tạo ra, hành vi này được xem là xâm phạm quyền nhân thân và có dấu hiệu trục lợi. Người bị sử dụng hình ảnh trái phép có quyền yêu cầu Tòa án ra quyết định buộc người vi phạm thu hồi, tiêu hủy, chấm dứt việc sử dụng hình ảnh, bồi thường thiệt hại và áp dụng các biện pháp xử lý khác theo quy định của pháp luật.

"Tuy vậy, việc truy tìm chủ thể vi phạm trên môi trường internet lại không hề đơn giản. Không gian mạng lan truyền rất nhanh, nội dung có thể bị sao chép vô số lần, khiến quá trình truy nguồn gặp nhiều khó khăn", luật sư phân tích. Dù vậy, theo ông, pháp luật Việt Nam hiện nay đã đủ hành lang để xử lý, từ việc yêu cầu gỡ bỏ, báo cáo vi phạm đến các biện pháp dân sự nhằm bồi thường thiệt hại.

Về nỗi lo bản quyền trong thời đại AI, luật sư Hoàng Ngọc nhận định đây không phải vấn đề mới, nhưng mức độ ngày càng nghiêm trọng hơn. Trước đây, hành vi xâm phạm bản quyền vẫn tồn tại, song người vi phạm phải bỏ công sức sao chép hoặc sáng tạo lại tác phẩm. “Còn bây giờ, chỉ với một phần mềm, họ có thể tạo ra một bài hát hay giọng nói giống hệt người nổi tiếng trong vài phút. Việc nhân bản và phát tán cũng dễ dàng hơn nhiều", ông nói.

Theo luật sư, cơ quan chức năng và các nền tảng xuyên biên giới cần vào cuộc mạnh mẽ hơn bằng công nghệ quét, cảnh báo và chặn nội dung vi phạm. Dù không thể xử lý triệt để ngay lập tức, việc kiên trì báo cáo, yêu cầu gỡ bỏ và theo đuổi các vụ kiện dân sự sẽ góp phần làm sạch môi trường số, buộc người vi phạm phải có ý thức hơn.

Mặc dù số lượng tài khoản mạng xã hội rất lớn, thực tế chỉ có một vài nền tảng hoạt động mạnh tại Việt Nam. Nếu các nền tảng này áp dụng biện pháp cảnh cáo, gỡ bỏ clip hoặc khóa tài khoản vi phạm, tình trạng AI giả mạo người nổi tiếng sẽ từng bước giảm bớt. Ông Hoàng Ngọc nhận định, khi xuất hiện những vụ kiện đòi bồi thường và người bị hại được bảo vệ quyền lợi thỏa đáng, môi trường mạng sẽ dần trở nên “trong sạch” và lành mạnh.

“Không thể mặc nhiên coi sản phẩm của trí tuệ nhân tạo là tài nguyên miễn phí để khai thác. Mọi hành vi sử dụng hình ảnh, giọng nói hay tác phẩm của người khác đều phải tôn trọng pháp luật", luật sư Hoàng Ngọc nhấn mạnh.