Chuyển đổi số chính phủ trong kỷ nguyên AI: Kinh nghiệm từ Estonia

Từ mô hình tiên phong của Estonia, bài viết không chỉ làm rõ các yếu tố tạo nên thành công mà còn đề xuất những chính sách thiết thực, phù hợp với thực tiễn Việt Nam.

Chính phủ số trong thời đại AI: Bối cảnh và vai trò của nghiên cứu chính sách

Trong bài viết được đánh giá cao về cả học thuật lẫn thực tiễn, GS.TS Trần Đình Hợi nhấn mạnh rằng chuyển đổi số chính phủ không chỉ là ứng dụng công nghệ, mà còn là một cuộc cách mạng tư duy trong quản trị công, nơi dữ liệu, AI và công dân trở thành trung tâm của hệ thống hành chính.

Từ kinh nghiệm thực tế của Estonia – quốc gia đi đầu trong xây dựng chính phủ số – ông chỉ ra rằng trí tuệ nhân tạo, nếu được hoạch định bài bản, có thể tái định hình quan hệ giữa Nhà nước và người dân, hướng tới một nền hành chính minh bạch, hiệu quả và phục vụ tốt hơn.

Estonia: Mô hình đi trước, bài học cho Việt Nam

Từ quốc gia nhỏ đến cường quốc số

GS.TS Hợi phân tích kỹ cách Estonia – dù chỉ có 1,3 triệu dân và xuất phát điểm khiêm tốn sau khi tách khỏi Liên Xô – đã trở thành quốc gia tiên phong trong chính phủ điện tử. Cốt lõi của thành công nằm ở quyết tâm chính trị, tầm nhìn công nghệ và chiến lược đồng bộ giữa hạ tầng số, pháp lý và xã hội.

Kratt AI – Hệ sinh thái AI phục vụ công dân

Theo GS.TS Hợi, một điểm nổi bật làm nên bản sắc của mô hình Estonia chính là Kratt AI – hệ sinh thái trí tuệ nhân tạo mang tính đột phá. Đây không phải là ứng dụng đơn lẻ, mà là một cấu trúc tích hợp AI vào bộ máy công quyền để trực tiếp cung cấp dịch vụ, xử lý thông tin và tương tác thông minh với người dân.

Các kết quả ấn tượng

99% dịch vụ công đã số hóa;
Công dân chỉ cần đến cơ quan hành chính 3 lần trong đời. Hơn 20 quốc gia học hỏi mô hình Estonia – điều này, theo GS.TS Hợi, không đến từ quy mô, mà từ tư duy cải cách triệt để.

Phân tích sâu về yếu tố thành công: Lăng kính chính sách

GS.TS Trần Đình Hợi phân tích bốn trụ cột chính làm nên thành công của Estonia:

Hạ tầng số và định danh điện tử toàn dân (e-ID) là điều kiện tiên quyết;

Khung pháp lý năng động, phù hợp với tốc độ phát triển công nghệ;

Văn hóa số được hình thành sớm nhờ giáo dục và truyền thông;

Dữ liệu mở và ra quyết định theo thời gian thực là nhân tố thúc đẩy chính sách linh hoạt, hiệu quả.

Gợi mở chính sách từ một chuyên gia về quản trị tài nguyên và môi trường

Là nhà khoa học am hiểu sâu về mối quan hệ giữa công nghệ, quản trị và phát triển bền vững, GS.TS Hợi đã đưa ra những đề xuất chính sách có tính khả thi cao cho Việt Nam, phù hợp với hệ thống hành chính hiện tại và định hướng dài hạn:

Hoàn thiện hạ tầng dữ liệu và định danh số

GS.TS Hợi nhấn mạnh tầm quan trọng của việc liên thông dữ liệu quốc gia về dân cư, đất đai, môi trường và tài nguyên, bởi đó là nền tảng để AI phát huy hiệu quả trong quản lý công.

Thí điểm AI trong các lĩnh vực công

Ông đề xuất Việt Nam nên bắt đầu từ những lĩnh vực như xử lý hồ sơ tự động, tiếp nhận phản ánh xã hội, phân tích dữ liệu đô thị và môi trường, từ đó mở rộng sang các khâu ra quyết định chiến lược.

Khung pháp lý mở – điều kiện cho đổi mới sáng tạo

Cần xây dựng một khung pháp lý cho AI vừa linh hoạt vừa có kiểm soát, trong đó có các quy định về đạo đức, trách nhiệm giải trình và thử nghiệm chính sách công nghệ (sandbox).

Nâng cao năng lực số cho cán bộ công vụ

GS.TS Hợi đặc biệt lưu ý đến việc đào tạo công chức về AI và dữ liệu, không chỉ dưới góc độ kỹ thuật, mà cả trong nhận thức và tư duy chính sách, để bộ máy hành chính có thể "cùng chạy" với công nghệ.

Gợi mở chính sách từ nghiên cứu học thuật có chiều sâu

Thông qua nghiên cứu điển hình Estonia, bài viết của GS.TS Trần Đình Hợi không chỉ là một bản phân tích về mô hình chính phủ số thành công, mà còn là một bản đề xuất chính sách nghiêm túc cho Việt Nam, dựa trên kinh nghiệm quốc tế và thực tiễn quản trị trong nước.

Trong bối cảnh Việt Nam đang chuyển mình mạnh mẽ để bước vào nền kinh tế số, những góc nhìn học thuật có chiều sâu và định hướng chính sách cụ thể như của GS.TS Hợi đóng vai trò hết sức quan trọng, không chỉ giúp định hình chiến lược, mà còn tạo nền tảng tri thức để hành động đúng và kịp thời.