“1 thành phố - 3 trung tâm”: Động lực mới cho thương mại TP.HCM

Liên kết thương mại - cảng biển - logistics, đưa TP.HCM vươn tầm Đông Nam Á

Khu vực Bà Rịa - Vũng Tàu từ lâu đã là cửa ngõ xuất nhập khẩu toàn cầu của miền Nam, sở hữu cụm cảng nước sâu Cái Mép - Thị Vải. Nơi đây có khả năng đón những con tàu trọng tải 200.000 DWT, thiết lập những tuyến kết nối trực tiếp đến các thị trường trọng điểm như Châu Âu, Mỹ và Đông Bắc Á. Điều này giúp giảm đáng kể thời gian và chi phí vận tải.

Đây cũng là khu vực đang phát triển mạnh các trung tâm logistics cảng biển, kho lạnh, kho ngoại quan và dịch vụ logistics xuyên biên giới, phục vụ trực tiếp xuất khẩu công nghiệp và nông sản, đồng thời hỗ trợ lưu thông hàng hóa giữa miền Nam và thị trường ASEAN.

Cụm cảng nước sâu Cái Mép - Thị Vải hiện có 7 bến cảng container, nhưng theo số liệu thống kê, lượng hàng đã vượt quá công suất thiết kế. Trung bình 4 năm vừa qua, lượng hàng container đạt trung bình gần 9 triệu Teu/năm. Đáng chú ý, năm 2024, con số này đã tăng vọt lên 10,98 triệu Teu, cho thấy nhu cầu cấp thiết về mở rộng và nâng cấp hạ tầng.

Mới đây, Dự án đầu tư xây dựng cảng tổng hợp và container Cái Mép Hạ có tổng vốn đầu tư 50.820 tỷ đồng đang được liên danh Tập đoàn Geleximco - Công ty cổ phần Vận tải và Thương mại quốc tế (ITC) và Tổng công ty Đầu tư và Kinh doanh vốn nhà nước (SCIC) đề xuất để được chấp thuận chủ trương đầu tư.

Theo Bộ Xây dựng, đây là dự án cần thiết, khi lượng hàng container thông qua các cảng tại khu vực Cái Mép đã vượt quá công suất thiết kế, đồng thời cũng phù hợp với quy hoạch tổng thể phát triển hệ thống cảng biển Việt Nam.

Theo đó, Dự án có diện tích sử dụng đất hơn 351 ha, được đầu tư với công suất thông qua cảng đạt 10,8 triệu Teu/năm. Mục tiêu, xây dựng cảng tổng hợp và container với chức năng là cảng cửa ngõ kết hợp trung chuyển quốc tế, quy mô gồm 17 bến cảng với tổng chiều dài khoảng 5,9 km, trong đó có bến tiếp nhận tàu trọng tải lên đến 250.000 tấn.

Khu thương mại tự do Cái Mép Hạ mở ra cơ hội vàng sau sáp nhập

Dự án cảng Cái Mép Hạ không chỉ là một công trình hạ tầng, mà còn là nền tảng vững chắc để hiện thực hóa tầm nhìn chiến lược: hình thành Khu thương mại tự do gắn với cảng biển, như đã được đề ra trong Nghị quyết Số 24-NQ/TW của Bộ Chính trị về phát triển kinh tế xã hội, bảo đảm quốc phòng an ninh vùng Đông Nam bộ đến năm 2030, tầm nhìn đến năm 2045.

Ngay sau khi Nghị quyết 24 có hiệu lực, tỉnh Bà Rịa – Vũng Tàu (trước đây) đã xây dựng đề án Nghiên cứu khu thương mại tự do gắn với cảng biển tại khu vực Cái Mép Hạ (FTZ ) với quy mô khoảng 3.749 ha.

Đề án hướng tới xây dựng một FTZ thế hệ mới, kết nối cảng nước sâu Cái Mép - Thị Vải với sân bay Long Thành và hành lang kinh tế xuyên Á, đặt mục tiêu đưa TP.HCM trở thành cửa ngõ giao thương quốc tế hàng đầu Đông Nam Á.

Mới đây, Sở Công Thương TP.HCM đã kiến nghị Đoàn Đại biểu Quốc hội xem xét, thúc đẩy để Đề án FTZ Cái Mép Hạ sớm được phê duyệt (trước đó, ngày 21/5/2025 Đề án đã được UBND tỉnh Bà Rịa - Vũng Tàu trình Thủ tướng). Đồng thời, kiến nghị ban hành chiến lược phát triển FTZ như một công cụ chính sách quan trọng giai đoạn 2021-2030.

"Lãnh đạo Thành phố đã chủ động đổi mới mô hình tăng trưởng, xác lập vai trò trung tâm về tài chính, sản xuất, thương mại, logistics và đổi mới sáng tạo, với mục tiêu xuyên suốt là phát triển kinh tế theo hướng hiện đại, bền vững và hội nhập sâu vào chuỗi giá trị toàn cầu", Giám đốc Sở Công thương TP.HCM Bùi Tá Hoàng Vũ nói.

Nếu được thông qua và triển khai, Khu Thương mại tự do Cái Mép Hạ kỳ vọng sẽ trở thành động lực chiến lược, góp phần nâng tầm vị thế kinh tế biển và logistics của TP.HCM, đồng thời mở rộng cơ hội hội nhập sâu hơn vào chuỗi cung ứng toàn cầu.

Tại tọa đàm “Không gian phát triển TP.HCM - Động lực từ xây dựng chuỗi cung ứng và bán lẻ” do Sở Công thương TP.HCM tổ chức vừa qua, TS. Đỗ Thiên Anh Tuấn (Trường Chính sách Công và Quản lý Fulbright) đã nhấn mạnh rằng, trên cơ sở các lợi thế sẵn có, tầm nhìn cho TP.HCM giai đoạn 2025-2045 là trở thành trung tâm thương mại, dịch vụ và logistics quốc tế hàng đầu.

TS. Đỗ Thiên Anh Tuấn đề xuất một mô hình cấu trúc: “1 thành phố 3 trung tâm”. Theo đó, TP.HCM cũ sẽ đóng vai trò trung tâm bán lẻ - tiêu dùng cao cấp; Bình Dương cũ sẽ là trung tâm logistics và thương mại công nghiệp; Bà Rịa - Vũng Tàu cũ trở thành trung tâm thương mại - cảng biển xuất nhập khẩu chiến lược.

Theo TS. Đỗ Thiên Anh Tuấn, cấu trúc này sẽ giúp TP.HCM phát huy được tối đa tiềm năng sau sáp nhập, đồng thời tạo ra các cực tăng trưởng thương mại đặc thù, nâng cao hiệu quả quy hoạch không gian và điều phối đầu tư thương mại liên vùng.