Xuân về nhớ hương trám vùng cao

Ở núi rừng Tây Bắc, mỗi khi hoa trám nở tỏa hương thơm ngát đất trời. Hoa trám vàng nhạt, bé xíu và e ấp như cô gái bản. Tết đến, những trái trám rừng thơm bùi được mang ra chế biến thành những món ăn cổ truyền ngọt ngào, ngây ngất.

Thơm và bùi là hương vị mà nhiều người cảm nhận khi được thưởng thức những món ăn được chế biến từ trám. Trám là cây thân mộc, thuộc loại cây lưu niên có thể sống trên một trăm năm, ra hoa vào tháng Hai, chín quả vào tháng Bẩy, quả trám hình thoi, khi chín vỏ có màu đen bóng. Cùi trám màu vàng, hạt trám nhọn hai đầu, nhân trắng ngần.

Khi ánh nắng chếch sau dãy núi, những sơn nữ Thái, Dao, Tày cất bước xuống chợ trên vai gánh hai sọt đựng đầy trám. Phiên chợ chủ nhật, trám được bán như một đặc sản không thể thiếu. Từ bao đời nay, người dân vùng Tây Bắc có đã có thòi quen dùng trám để chế biến các món ăn.

Món trám muối thì được làm từ những trái trám già vàng ươm, trần qua nước nóng rồi cho vào ngâm với muối mặn. Khoảng hai tuần, quả trám ngấm muối và chua dần thế là được món trám muối ăn rất thơm ngon.

Hình dáng quả trám vùng cao

Món canh gà nấu trám là đặc sản của dân tộc Tày. Quả trám được hái về rửa sạch, thịt gà thái thành từng miếng. Sau đó phi gừng đã giã nhỏ, cho trám cùng thịt gà vào xào khoảng năm, bảy phút rồi đổ nước xăm xắp và hầm từ hai mươi lăm đến ba mươi phút là cả trám và thịt gà đều đã chín nhừ. Khi canh đã chín, ngoài việc cho gia vị thì thêm vào nồi canh một chút lá và củ kiệu tươi cùng mộc nhĩ đã ngâm nước. Đậy vung khoảng chừng 2 phút là có thể múc canh ra ăn được. Canh trám nấu gà đối với người vùng cao là một món ăn đặc biệt để tiếp đãi khách quý hay người thân đi xa về.

Còn một món ăn đặc biệt là món thịt kho trám. Quả trám ngon nhất khi được đập dập cả hạt, cái nhân nằm dọc hạt trám sẽ ngấm ra thịt quả, rồi được kho kỹ với thịt ba chỉ... vị chua chát sẽ khiến thịt không còn ngấy và béo, còn quả trám lúc đó hơi chát dịu, chua và ngậy.

Vào mùa trám, những quả trám chín lúc lỉu trên cao tít. Muốn lấy trám, chỉ cần đóng đinh sắt vào mỗi gốc cây, ngày hôm sau, trám sẽ rụng xuống chỉ việc mang gùi ra nhặt trám bỏ vào. Và phiên chợ chiều Tây Bắc lại lúc lỉu những gùi trám cùng cô sơn nữ trên khắp nẻo đường.

Xôi trám- Đặc sản vùng cao Tây Bắc

Nhưng nếu ai đã từng đặt chân đến vùng cao Tây Bắc, hẳn rất yêu thích món xôi trám – món ăn dân dã mà đậm đà khó quên. Gạo nếp, đậu xanh ngâm 8 tiếng, vớt ra để ráo nước, rắc một chút muối vào rồi đồ chín thành xôi. Đỗ xanh đồ chín, nghiền nhuyễn, rồi trộn cùng xôi nếp, bắc lên bếp đồ chín lại. Ngâm trám đã rửa sạch vào nước ấm khoảng 8 tiếng rồi vớt ra để ráo nước, bóc vỏ, bỏ hạt, nghiền nhuyễn. Trộn lẫn trám với xôi đỗ, đem đồ lại lần cuối mới kết thúc công đoạn hoàn tất món xôi trám cầu kỳ.

Xôi trám dậy màu hồng tím, ăn thơm và béo ngậy, lại pha chút vị chua chua hăng hăng của trám đen tê tê đầu lưỡi thật thích thú làm sao. Ai đã từng thưởng thức món ăn đặc sắc này để rồi khi về miền xuôi lại nhớ quay quắt cái vị thơm thơm, bùi bùi, béo béo đến khó tả.