Trung Quốc cấm toàn bộ xe giường nằm: Lộ trình quyết liệt sau những tai nạn thảm khốc

Những chiếc giường chuyển động và mối nguy tiềm ẩn

Xe giường nằm bắt đầu xuất hiện tại Trung Quốc từ đầu thập niên 1990, trong bối cảnh mạng lưới đường sắt ở nhiều khu vực còn hạn chế, chưa đáp ứng được nhu cầu di chuyển ngày càng tăng của người dân. Với khả năng phục vụ các chặng đường dài và chi phí hợp lý, loại hình vận tải này nhanh chóng trở thành lựa chọn phổ biến, đặc biệt trên các tuyến vượt hơn 2.000 km, nối Thượng Hải với các tỉnh như Tứ Xuyên, Quảng Đông.

Tính đến năm 2012, Trung Quốc ghi nhận khoảng 37.000 xe giường nằm đang hoạt động trên hơn 5.000 tuyến đường liên tỉnh, phục vụ hơn 1 triệu lượt hành khách mỗi ngày.

Trong suốt một thời gian dài, xe khách giường nằm là lựa chọn quen thuộc của người lao động, sinh viên và những người cần di chuyển đường dài nhưng eo hẹp về tài chính. Với thiết kế hai tầng giường, hành khách có thể nằm nghỉ thay vì phải ngồi suốt nhiều giờ đồng hồ. Tuy nhiên, chính cấu trúc này lại khiến loại xe này trở thành một “bẫy tử thần” khi gặp sự cố.

Hành lang hẹp, số lượng giường dày đặc, cửa thoát hiểm ít và vật liệu dễ cháy khiến việc sơ tán hành khách khi xảy ra tai nạn trở nên vô cùng khó khăn. Đặc biệt, các vụ tai nạn thường xảy ra vào ban đêm, khi hành khách đang ngủ say và không kịp phản ứng.

Hồi chuông cảnh tỉnh từ những vụ tai nạn chết người

Năm 2011, một vụ cháy xe khách tại tỉnh Hà Nam, Trung Quốc khiến 41 người thiệt mạng sau khi chiếc xe chở hóa chất bốc cháy. Chỉ một năm sau đó, ngày 26/8/2012, một vụ tai nạn khác tại tỉnh Thiểm Tây khiến 36 người tử vong khi xe giường nằm va chạm với xe tải chở methanol và bốc cháy dữ dội.

Cả hai vụ việc đều có điểm chung: hành khách không kịp thoát thân, phần lớn bị thiêu rụi trong xe do không có lối thoát hiệu quả. Những vụ tai nạn này không chỉ gây chấn động dư luận mà còn khiến các nhà chức trách lập tức vào cuộc.

Lệnh cấm được ban hành

Chỉ vài ngày sau tai nạn năm 2012, chính quyền tỉnh Thiểm Tây ra lệnh cấm toàn bộ xe giường nằm hoạt động vào ban đêm. Nhưng quyết định mạnh mẽ nhất đến từ chính phủ trung ương, kể từ ngày 1/3/2012, Bộ Công nghiệp và Công nghệ Thông tin Trung Quốc chính thức ban hành lệnh cấm sản xuất, bán và đăng ký mới đối với xe khách giường nằm hai tầng trên toàn quốc.

Các nhà sản xuất như Yutong – thương hiệu xe khách lớn nhất Trung Quốc cũng xác nhận đã ngừng sản xuất dòng xe này từ trước đó. Chính phủ không đơn thuần cấm “một sớm một chiều” mà đưa ra lộ trình cụ thể: các xe đã được đăng ký trước năm 2012 vẫn được tiếp tục hoạt động, nhưng chỉ trong thời hạn còn lại của vòng đời kỹ thuật, thường là từ 5 đến 6 năm.

Giai đoạn chuyển tiếp: Giám sát chặt, hạn chế rủi ro

Từ năm 2012 đến 2017, Trung Quốc bước vào giai đoạn “thu hồi có kiểm soát” đối với xe giường nằm. Các phương tiện này được yêu cầu:

Lắp đặt thiết bị giám sát hành trình (GPS) và camera để theo dõi tốc độ, thời gian vận hành.

Hạn chế chạy vào các khung giờ có nguy cơ cao, đặc biệt là từ 2h đến 5h sáng – khoảng thời gian tài xế dễ mệt mỏi và buồn ngủ.

Kiểm tra kỹ thuật định kỳ nghiêm ngặt để đảm bảo an toàn vận hành.

Mặc dù các biện pháp này được triển khai đồng bộ, nhiều chuyên gia vẫn cho rằng thiết kế cơ bản của xe giường nằm hai tầng vốn không đủ tiêu chuẩn an toàn: trọng tâm cao, dễ lật, vật liệu dễ cháy, hành lang hẹp và số lượng giường vượt quá khả năng kiểm soát khi có sự cố. Chính vì thế, việc loại bỏ hoàn toàn là điều tất yếu.

Xe giường nằm biến mất hoàn toàn khỏi hệ thống giao thông

Đến khoảng năm 2017, phần lớn xe giường nằm cũ đã hết hạn sử dụng và không còn được cấp phép lưu hành. Kể từ đó, loại hình xe khách này gần như không còn xuất hiện trên các tuyến đường dài tại Trung Quốc. Các hãng vận tải chuyển sang sử dụng xe ghế ngả hoặc đầu tư vào cabin riêng cao cấp, trong khi phần lớn hành khách đã quen với việc đi tàu cao tốc hoặc máy bay giá rẻ.

Một thống kê không chính thức cho thấy, trong vòng chưa đầy 5 năm, Trung Quốc đã xóa sổ gần như toàn bộ xe giường nằm hai tầng ra khỏi hệ thống vận tải liên tỉnh, điều mà nhiều quốc gia khác vẫn còn lưỡng lự.

Việc loại bỏ xe giường nằm hai tầng là một minh chứng điển hình cho cách tiếp cận không khoan nhượng của chính phủ Trung Quốc đối với các nguy cơ tiềm ẩn trong giao thông. Không phải đợi đến khi tai nạn diễn ra liên tiếp hay dư luận dậy sóng, chỉ sau một vài vụ việc nghiêm trọng, nhà chức trách đã kịp thời đánh giá lại rủi ro và đưa ra hành lang pháp lý rõ ràng.

Việc cấm sản xuất và cấp phép xe mới, kết hợp thu hồi dần phương tiện cũ cho thấy nỗ lực cân bằng giữa an toàn giao thông và quyền lợi doanh nghiệp. Quan trọng hơn, chính sách được thực hiện triệt để và nhất quán, tạo ra một môi trường giao thông an toàn hơn cho hàng triệu người dân.

Sau khi xe giường nằm bị loại bỏ, nhu cầu đi lại đường dài của người dân được chuyển sang các hình thức khác như tàu cao tốc, tàu đêm giường mềm, máy bay giá rẻ và các loại xe limousine cao cấp. Hạ tầng đường sắt của Trung Quốc được đánh giá là một trong những mạng lưới hiện đại và phủ rộng nhất thế giới, đủ sức đáp ứng nhu cầu thay thế.

Ngược lại, sự biến mất của xe giường nằm không gây ra quá nhiều xáo trộn bởi người dân Trung Quốc sẵn sàng thích nghi khi điều đó đồng nghĩa với sự an toàn lớn hơn.