Thuốc lá điện tử len lỏi vào trường học: Vì sao vai trò của thầy cô quan trọng hơn bao giờ hết?

Phát biểu khai mạc hội thảo, nhà báo Triệu Ngọc Lâm, Tổng Biên tập Báo Giáo dục và Thời đại nhấn mạnh, hội thảo “Giáo dục và truyền thông phòng, chống tác hại thuốc lá trong trường học” không chỉ là một trong chuỗi sự kiện chuyên môn, mà còn là lời cam kết mạnh mẽ của ngành giáo dục đối với sức khỏe, đạo đức và tương lai của thế hệ trẻ Việt Nam.

Theo ông Lâm, cuộc chiến chống thuốc lá không thể chỉ dựa vào y học hay pháp luật mà còn phải là cuộc chiến của ý thức, tri thức và nhân cách. Ở đó, giáo dục và truyền thông là hai mũi nhọn quan trọng nhất. Môi trường học đường không chỉ là nơi dạy chữ, mà còn là nơi trồng người. Mỗi thầy cô không chỉ truyền đạt kiến thức, mà còn là tấm gương sống, là người truyền cảm hứng về lối sống lành mạnh, trách nhiệm với bản thân và cộng đồng.

"Ngành giáo dục giữ một vị trí đặc biệt trong cuộc chiến phòng, chống tác hại của thuốc lá, không chỉ là nơi trang bị tri thức, nhà trường còn là môi trường hình thành nhân cách và hành vi của con người. Mỗi bài giảng, mỗi hoạt động ngoại khóa, mỗi câu chuyện thầy cô kể… đều có thể trở thành liều vaccine ý thức, giúp học sinh hiểu rõ tác hại của thuốc lá và biết cách tự bảo vệ mình...", nhà báo Triệu Ngọc Lâm chia sẻ.

Ông Lâm nhấn mạnh, trong những năm qua, Bộ GDĐT đã ban hành nhiều văn bản chỉ đạo, hướng dẫn các cơ sở giáo dục xây dựng trường học không khói thuốc, tích hợp nội dung phòng, chống thuốc lá vào các môn học, đồng thời tăng cường truyền thông, tuyên truyền qua các kênh báo chí, mạng xã hội.

Tuy nhiên, bên cạnh những kết quả tích cực, chúng ta cũng cần thẳng thắn nhìn nhận rằng thách thức còn rất lớn. Các sản phẩm thuốc lá thế hệ mới ngày càng tinh vi, đánh trúng tâm lý tò mò, muốn thể hiện bản thân của học sinh. Công tác quản lý, giám sát trong môi trường học đường, đặc biệt ở bậc THPT và đại học, vẫn còn những khoảng trống cần lấp đầy.

"Để công tác phòng, chống thuốc lá trong học đường đạt hiệu quả bền vững, mỗi thầy cô, đều cần trở thành một “đại sứ truyền thông”, lan tỏa giá trị của lối sống lành mạnh. Trên con đường phát triển của đất nước, mỗi thế hệ học sinh, sinh viên chính là tương lai của dân tộc. Bảo vệ các em khỏi khói thuốc hôm nay chính là bảo vệ sức khỏe, trí tuệ và phẩm chất của Việt Nam ngày mai...", nhà báo Triệu Ngọc Lâm tin tưởng.

Tham luận của các đại biểu đã làm rõ thuốc lá và các sản phẩm thuốc lá thế hệ mới (thuốc lá điện tử, thuốc lá nung nóng, shisha), nguy cơ len lỏi vào học đường, và giải pháp phòng chống tác hại thuốc lá. Trong đó, có vai trò của nhà trường – gia đình – xã hội.

Tại hội thảo, Ths. BS Phan Thị Hải, Phó giám đốc Quỹ phòng, chống tác hại của thuốc lá (Bộ Y tế) cho biết, báo cáo của WHO năm 2021, sử dụng thuốc lá đã và đang gây ra gánh nặng bệnh tật và tử vong sớm tại Việt Nam, với hơn 100.000 ca tử vong do thuốc lá mỗi năm.

Bà Hải cho hay, trong thời gian qua, đơn vị đã phối hợp chặt chẽ với Bộ GDĐT, các bộ, ngành và các tỉnh, thành phố trên cả nước triển khai nhiều hoạt động thiết thực nhằm phòng, chống tác hại của thuốc lá trong học sinh, sinh viên. Hàng nghìn buổi truyền thông trực tiếp tại trường học đã được tổ chức; hàng trăm tài liệu, video, bài giảng, và sản phẩm truyền thông đã được biên soạn, phổ biến rộng rãi; nhiều cuộc thi, chương trình ngoại khóa, mô hình “Trường học không khói thuốc” được duy trì thường xuyên.

“Báo cáo tổng kết 10 năm thi hành Luật Phòng, chống tác hại của thuốc lá cho thấy tỷ lệ hút thuốc ở thanh thiếu niên giảm đáng kể: ở nhóm 13–17 tuổi giảm từ 5,36% năm 2013 xuống còn 2,78% năm 2019; ở nhóm 13–15 tuổi giảm từ 2,5% năm 2014 xuống còn 1,9% năm 2022. Đây là những kết quả rất đáng khích lệ trong công tác phòng, chống tác hại của thuốc lá. Tuy nhiên, những thành tựu này đang có nguy cơ bị phá bỏ bởi sự gia tăng nhanh chóng tỷ lệ sử dụng các sản phẩm thuốc lá mới, chủ yếu là thuốc lá điện tử và thuốc lá nung nóng, đặc biệt trong giới trẻ”, bà Hải bày tỏ.

Bà Hải đưa ra dẫn chứng, ở thanh thiếu niên 13–17 tuổi, tỷ lệ sử dụng thuốc lá điện tử tăng từ 2,6% năm 2019 lên 8,1% năm 2023; ở nhóm 13–15 tuổi, tỷ lệ này đã tăng hơn gấp đôi, từ 3,5% năm 2022 lên 8% năm 2023. Đáng lưu ý, ở nữ giới từ 11–18 tuổi, theo kết quả sơ bộ điều tra tại 11 tỉnh, tỷ lệ sử dụng thuốc lá điện tử đã đạt 4,3% năm 2023.

Sau khi Quốc hội thông qua nghị quyết số 173/2024/QH15 thống nhất cấm sản xuất, kinh doanh, nhập khẩu, chứa chấp, vận chuyển, sử dụng thuốc lá điện tử, thuốc lá nung nóng từ 1/1/2025, nhiều cửa hàng kinh doanh mặt hàng này đã đóng cửa hoặc chuyển sang hình thức bán online.

Bà Hải cho biết thêm, trong thời gian tới, Quỹ Phòng, chống tác hại của thuốc lá – Bộ Y tế sẽ tiếp tục phối hợp chặt chẽ với các bộ, ngành và địa phương để mở rộng các hoạt động tuyên truyền, giáo dục về phòng, chống tác hại của thuốc lá, đặc biệt là thuốc lá điện tử và thuốc lá nung nóng trong trường học.