Thoái hóa não do nghiện xem video ngắn trên mạng xã hội

Mặc dù thoái hóa não nghe có vẻ hơi cường điệu, nhưng thực tế nó lại cho thấy mối đe dọa tiềm tàng của văn hóa kỹ thuật số hiện đại đối với sức khỏe não bộ.

Đặc điểm và sự phổ biến của video ngắn

Video ngắn là nội dung được phát hành thông qua mạng xã hội, nền tảng chia sẻ video hoặc ứng dụng di động, thường chỉ dài vài giây hoặc vài phút. Thể loại video này thu hút lượng lớn người dùng vì tính đơn giản, sinh động và truyền tải thông tin nhanh chóng. Hiện nay, có rất nhiều loại video ngắn và thuật toán đẩy nền tảng rất chính xác, điều này cực kỳ hấp dẫn.

Nguy hiểm của việc nghiện video ngắn

Nghiện video ngắn là tình trạng người dùng không thể kiểm soát được ham muốn xem video ngắn, dẫn đến các vấn đề như kiểm soát hành vi, khó tập trung và khó thích nghi với các khía cạnh xã hội, học tập và công việc. Những tác động tiêu cực của chứng nghiện này đối với sức khỏe não bộ chủ yếu biểu hiện ở chức năng điều hành suy yếu, khó điều hòa cảm xúc và giảm hứng thú với các hoạt động xã hội và nhiệm vụ nhận thức trong cuộc sống thực.

Theo lý thuyết xử lý kép, hệ thống nhận thức của não được chia thành hai phần: "xử lý tự động" và "xử lý có kiểm soát". Các video ngắn kích hoạt đáng kể mạng lưới chế độ mặc định bằng cách kích thích mạnh mẽ các đường dẫn thị giác và thính giác, đồng thời ức chế các khu vực liên quan đến kiểm soát nhận thức như vỏ não trước trán và hồi vành đai. Mẫu hình này dẫn đến sự suy yếu chức năng của hệ thống "xử lý điều khiển".

Hoạt động gia tăng của hệ thống "xử lý tự động" khiến người dùng khó tập trung và kìm nén ham muốn xem đi xem lại. Nếu tình trạng này kéo dài, sự tương tác tần suất cao với sự tham gia nhận thức thấp có thể làm suy yếu chức năng điều hành của não và ảnh hưởng đến khả năng tự chủ và ra quyết định.

Khi xem những video ngắn, hệ thống khen thưởng của não, đặc biệt là vùng bụng tegmental, được kích hoạt đáng kể mang lại cảm giác thích thú. Tuy nhiên, khi người dùng ngừng xem, cảm giác thích thú này có thể nhanh chóng chuyển thành những cảm xúc tiêu cực như lo lắng và căng thẳng.

Để lấy lại cảm giác thích thú, người dùng thường rơi vào chu kỳ xem đi xem lại. Sự kích thích lặp đi lặp lại này có thể dẫn đến hoạt động quá mức của hệ thống khen thưởng của não, giảm độ nhạy cảm với các hoạt động khác, tăng sự phụ thuộc vào các video ngắn và có thể gây ra thay đổi tâm trạng và rối loạn lo âu.

Thuật toán đề xuất của các nền tảng video ngắn không tồn tại riêng biệt mà có mối liên hệ chặt chẽ với hành vi của người dùng và nhu cầu xã hội. Thuật toán đề xuất được cá nhân hóa sẽ phân tích sở thích của người dùng và liên tục tối ưu hóa việc khớp nội dung, qua đó tăng cường động lực xem của người dùng.

Tuy nhiên, việc thúc đẩy nội dung có độ chính xác cao này có thể khiến người dùng trở nên quá phụ thuộc vào các video ngắn, đồng thời làm mờ ranh giới giữa trách nhiệm của nền tảng và khả năng tự chủ của người dùng. Việc đắm chìm trong nội dung do thuật toán điều khiển trong thời gian dài có thể khiến người dùng dần mất hứng thú với sự đa dạng và các tương tác xã hội trong cuộc sống thực, làm trầm trọng thêm tình trạng suy giảm chức năng nhận thức và cảm xúc.

Làm gì để hạn chế xem video ngắn?

Bạn có thể tránh bị nghiện video ngắn trong thời gian dài bằng cách đặt thời gian xem và ưu tiên nội dung video chất lượng cao như giáo dục, khoa học hoặc cải thiện kỹ năng để giảm tác động của nội dung giải trí chất lượng thấp.

Đồng thời, nuôi dưỡng các sở thích và thú vui ngoại tuyến như đọc sách, tập thể dục hoặc tham gia các hoạt động xã hội để đánh lạc hướng sự chú ý và giảm sự phụ thuộc vào các video ngắn. Ngoài ra, người dùng nên chú ý đến sức khỏe tinh thần và thường xuyên đánh giá thói quen xem video ngắn của mình.

Trong khi mọi người tận hưởng sự tiện lợi và thú vị mà video ngắn mang lại, các nhà sản xuất nội dung, nền tảng và người dùng nên hợp tác với nhau để đảm bảo rằng video ngắn được sử dụng theo cách lành mạnh và bền vững hơn.