Tết thời “tem phiếu” tại Thanh Hóa

Bảo tàng tỉnh Thanh Hóa vừa hoàn thiện không gian trưng bày tái hiện lại đời sống thời bao cấp với nhiều hiện vật sống động giúp người xem trở về ký ức xưa với cửa hàng mậu dịch, tem phiếu, sổ gạo, máy khâu, bàn là, rượu chanh, pháo tết…

Tái hiện lại phòng khách gia đình thời bao cấp

Nhiều du khách tới tham quan đã không khỏi bồi hồi xúc động khi được sống lại ký ức xưa những năm sau chiến tranh, trước đổi mới (1976-1986). Không gian đời sống thời bao cấp được sưu tầm, tái hiện bằng 3 khu vực chính bao gồm phòng khách, gian bếp và cửa hàng mậu dịch.

Đa số các hiện vật được bảo tàng sưu tầm, lưu trữ; một số do người dân hiến tặng. Những hiện vật không thể sưu tầm, nhân viên bảo tàng đã tìm cách “phục dựng” lại tương đối giống với nguyên bản.

Gần như tất cả những gì diễn ra trong đời sống thời bao cấp đều hiện diện tại bảo tàng Thanh Hóa. Trong số đó, hình ảnh cửa hàng mậu dịch được xem là điểm nhấn tại không gian trưng bày.

Quầy hàng mậu dịch thời bao cấp với đầy đủ các vật dụng thiết yếu phục vụ các gia đình

Thời bao cấp, để có được những nhu yếu phẩm cần thiết hàng ngày, nhiều gia đình phải huy động mọi người trong nhà dậy thật sớm để đi xếp hàng, thậm chí từ lúc cửa hàng bách hóa, quầy mậu dịch còn chưa mở cửa. Nếu đang xếp hàng mà có việc rời khỏi vị trí, người ta thường dùng viên gạch đặt chỗ để đánh dấu để… giữ chỗ. Những người xếp hàng sau cứ đá viên gạch lên trên cho đến khi có người đến nhận chỗ. Cảnh xếp hàng cũng gây ra nhiều phiền toái do chờ đợi lâu, bị mậu dịch viên “hành” nên xảy ra va chạm, cãi vã thường xuyên. Cũng có người xếp hàng cả nửa ngày, đến lượt phải ra về tay không vì… hết hàng.

Cảnh xếp hàng thời bao cấp được bảo tàng tỉnh Thanh Hóa giới thiệu bằng ảnh tư liệu

Bà Trịnh Thị Thược, nhân viên của hàng thực phẩm thị xã Thanh Hóa từ năm 1973 đến năm 1981 nhớ lại: “Tất cả người dân đến mua hàng đều phải có tem phiếu và sổ theo dõi mua hàng, tránh tình trạng quay vòng phiếu. Để tránh đông đúc, chật chội, mất thời gian xếp hàng, các cán bộ của cửa hàng thực phẩm thị xã thường xuống các khu dân cư để cắt tem phiếu, viết hóa đơn trước, đến ngày người dân chỉ việc lên lấy hàng”.

Các loại tem, phiếu mua hàng

Không gian cửa hàng mậu dịch tái hiện lại khá đầy đủ các loại hàng hóa, vật dụng, trong đó có nhiều loại hàng hóa phục vụ Tết Nguyên Đán như mứt Tết, pháo Tết, rượu chanh, bánh chưng, giò lụa, tranh cá chép, thuốc lá, mật mía…

Bên cạnh đó là chiếc cân mậu dịch, bàn tính gỗ, sổ theo dõi mua hàng, các loại tem phiếu mua thực phẩm, đồ gia dụng…

Thuốc lá tại cửa hàng mậu dịch

Do điều kiện kinh tế khó khăn nên thời bao cấp, đa số các gia đình bố trí phòng ngủ ngay tại phòng khách, được ngăn cách bởi một chiếc ri-đô. Nhân viên bảo tàng đã sưu tầm, tái hiện lại chiếc giường cưới trải chiếu cói, gối đôi thêu con công, chăn hoa, quạt tai voi, xung quanh dán báo.

Bên cạnh là chiếc máy khâu con bướm “huyền thoại”, một thời được xem “cần câu cơm” ngoài giờ hành chính của nhiều gia đình cán bộ, viên chức. Chiếc máy khâu con bướm còn là của hồi môn có giá trị của cha mẹ cho con gái khi lấy chồng.

Chiếc máy khâu con bướm "huyền thoại" một thời gian khó

Phòng khách có tủ li, bàn ghế sa – lông, đài cát xét, tivi đen trắng, bộ tích uống nước… Trên tường treo ảnh chân dung Bác Hồ và các loại tranh dân gian, bằng khen…

Nhân viên bảo tàng Thanh Hóa cho biết, phòng khách và phòng ngủ được tái hiện tại đây là mô hình của những gia đình có điều kiện thời bao cấp.

Thời bao cấp, gian bếp trong gia đình rất chật chội nhưng nhất là các gia đình ở thành phố không thể thiếu bếp dầu, bếp điện may-xo, bếp than tổ ong, bếp củi để thiếu loại bếp này thì dùng loại khác thay thế. Tất cả đều được sưu tầm, tái hiện đầy đủ tại khu trưng bày “đời sống thời bao cấp”.

Chiếc chạn (Gác - măng - giê) đựng xong nồi, bát đĩa, phía trên là nồi áp suất và phích đựng đá

Là người hiến tặng nhiều hiện vật cho bảo tàng Thanh Hóa, trong đó có những hiện vật về thời bao cấp, ông Nguyễn Hữu Ngôn, nguyên Tổng biên tập NXB Thanh Hóa chia sẻ: “Dấu ấn thời bao cấp rất sâu đậm trong cuộc sống của chúng tôi. Có những vất vả, chật vật, khổ đau, vui buồn, chúng tôi phải cố gắng gượng, gồng mình lên để vượt qua thời gian khốn khó. Cái đáng nói nhất của con người thời kỳ này là ý chí quyết tâm, nghị lực để vượt qua. Đây là một thế hệ biết chịu đựng, cùng kham khổ, chia sẻ, trạng thái của con người bình đẳng như nhau”.

Tranh "biếm họa" thể hiện nỗi buồn... mất sổ gạo thời tem phiếu

Ông Trịnh Đình Dương, Giám đốc Bảo tàng tỉnh Thanh Hóa cho biết, 2 năm qua, do ảnh hưởng của dịch bệnh Covid-19 nên chưa có nhiều du khách đến tham quan, chiêm ngưỡng, cảm nhận “đời sống thời bao cấp”. Năm nay, bắt đầu từ 16 tháng Chạp đến 15 tháng Giêng, bảo tàng sẽ tổ chức trưng bày, mở cửa đón khách.

Bảo tàng tỉnh Thanh Hóa trưng bày chuyên đề " đời sống thời bao cấp" từ 26 tháng Chạp đến 15 tháng Giêng.

“Đối với những người đã từng sống qua thời bao cấp, ký ức rất khó quên. Còn đối với thế hệ trẻ những người sinh ra sau những năm 80 của thế kỷ trước, thật khó để hình dung, hiểu và chia sẻ những khó khăn, vất vả mà ông bà, bố mẹ họ đã trải qua.

Từ thực tế đó, chúng tôi tổ chức trưng bày chuyên đề đời sống thời bao cấp giúp khách tham quan, nhất là thế hệ trẻ hiểu thêm về một giai đoạn lịch sử quan trọng, biết trân trọng, giữ gìn những thành quả to lớn của công cuộc đổi mới đất nước, từ đó nêu cao tính năng động, sáng tạo, sẵn sàng vượt qua khó khăn, thử thách vươn lên trong học tập, lao động, góp phần xây dựng đất nước…”, ông Dương nói.

Một số hình ảnh "thời tem phiếu" được trưng bày tại Bảo tàng tỉnh Thanh Hóa