Nghi thức cúng giao thừa và ý nghĩa tâm linh trong đời sống của người Việt

Cứ vào mỗi dịp Tết đến là con cháu lại quây quần chào đón giây phút thiêng liêng của năm mới, trong đó cúng Giao thừa là một nghi lễ rất quan trọng.

Ý nghĩa lễ cúng Giao thừa

Theo tiến sĩ Vũ Thế Khanh (Viện nghiên cứu tiềm năng con người) thì cúng Giao thừa hay người ta còn gọi là cúng trừ tịch có ý nghĩa đem bỏ hết đi những điều xấu của năm cũ sắp qua để đón những điều tốt đẹp của năm mới sắp đến. Lễ trừ tịch còn là lễ để “khu trừ ma quỷ”, do đó có từ “trừ tịch”. Lễ thường được tiến hành vào giờ chính Tý, tức đúng 12 giờ đêm hôm 30 tháng Chạp.

Sở dĩ, lễ cúng giao thừa được người Việt rất coi trọng là bởi người ta quan niệm rằng mỗi năm có một ông hành khiển coi việc nhân gian. Năm nào quan toàn quyền giỏi giang anh minh, liêm khiết thì hạ giới được nhờ như: được mùa, ít thiên tai, không có chiến tranh, bệnh tật… Trái lại, gặp phải ông lười biếng, kém cỏi, tham lam thì hạ giới chịu mọi thứ khổ.

Cúng giao thừa và đi chùa đầu năm là thói quen tốt đẹp của người Việt (Ảnh minh họa)

“Theo đó, cứ hết năm thì thần nọ bàn giao công việc cho thần kia, cho nên cúng tế để tiễn ông cũ và đón ông mới. Các cụ hình dung rằng trong phút giao thừa ấy thì quân đi, quân về đầy không trung tấp nập, vội vã nhưng mắt trần ta không nhìn thấy được, thậm chí có quan quân còn chưa kịp ăn uống gì. Những phút ấy, các gia đình mang lễ cúng với lòng thành tiễn đưa người nhà Trời đã cai quản mình năm cũ và đón người nhà trời mới xuống làm nhiệm vụ cai quản hạ giới năm tới. Do vậy, lễ Giao thừa trong dân gian có thể hiểu như là buổi tiệc để “tống cựu nghinh tân” tiễn đưa những vị thần năm cũ đi và nghinh đón những vị thần mới. Đây chính là một tập tục đẹp thể hiện sự tri ân báo đức cũng như bày tỏ lòng mong ước được gia hộ cho bình an, hạnh phúc và ấm no”, tiến sĩ Khanh cho hay.

Mâm lễ cúng giao thừa

Mâm cúng giao thừa được chuẩn bị chu đáo

Cũng theo ông Khanh, tùy theo vùng miền, địa phương mà có cách cúng giao thừa khác nhau. Nếu ở vùng quê miền đồng bằng Bắc Bộ người dân thường cúng vào thời gian vừa bước sang giờ Tý tức hơn 12h đêm 30 tháng Chạp và lễ cúng giao thừa gồm 2 lễ khác nhau (lễ ngoài trời và trong nhà). Đối với gia đình có cây hương ngoài trời cần thắp hương và cúng ngoài sân trước cây hương. Còn ở thành phố chật chội hoặc những căn hộ chung cư, nhà tập thể không có cây hương có thể làm lễ trước ban thờ thần linh của gia đình. Thông thường chủ sự thường thắp 15 nén hương cắm vào bát hương (số 15 tượng trưng cho con số của trời đất giao hòa) và 5 nén hương vào mâm lễ rồi khấn thành tâm.

Lễ vật cúng giao thừa thông dụng gồm những lễ vật sau: Một mâm xôi gà, đĩa ngũ quả, bánh kẹo, hộp mứt, bánh chưng; 10 bông hoa cúc vàng (có thể thay bằng hoa Hồng hoặc Huệ); Chè thuốc; Đĩa gạo muối; Chai rượu được rót ra 5 chén, bát nước, 5 cốc nến; Một bộ mũ quan đại vương hành khiển (hàng mã); Tiền vàng...