Sông Cầu: Dòng sông trăng thơ mộng

Ai cũng đã từng một lần nghe câu hát:

"Tình yêu có từ nơi đâu

Êm êm một khúc sông Cầu….”

Sông Cầu đã đi vào sử sách, vào tiềm thức của mỗi người con đất Việt, vào những câu thơ bài hát chứa chan tình ý. Tuy nhiên, ít ai biết rằng sông Cầu còn có cái tên đầy chất thơ là sông Như Nguyệt (đẹp như trăng).

Con sông mang tên đẹp như một người con gái ấy lại từng là chiến trường vùi xác quân thù. Năm 1077, quân dân Đại Việt dưới sự lãnh đạo của bậc kì tài quân sự Lý Thường Kiệt đã đánh thắng 10 vạn quân Tống giòn giã trên trận chiến sông Như Nguyệt.

Trận đánh lịch sử trên sông Như Nguyệt - niềm tự hào của quân dân Đại Việt.

Trong suốt những năm kháng chiến chống Pháp, dòng sông Cầu chảy qua chiến khu Việt Bắc dũng cảm che chở cán bộ đầu não kháng chiến. Sông Cầu, vừa ra khỏi nơi phát nguyên vùng rừng núi Bắc Kạn đã gặp ngay một địa danh rất yên bình: Thái Nguyên - thủ đô của kháng chiến, an toàn khu Việt Bắc, nơi đây, bạt ngàn là rừng: "Rừng che bộ đội, rừng vây quân thù".

Chủ tịch Hồ Chí Minh đã từng sống, làm việc dưới những tán lá rừng, hang động của chiến khu Cao - Bắc - Lạng, Hà - Tuyên - Thái với động thái: "Sáng ra bờ suối, tối vào hang…", chắc hẳn bước chân của Người đã nhiều lần vượt qua những con suối đầu nguồn, tiền thân chi lưu của dòng sông Cầu.

Nước sông Cầu trong xanh, màu xanh đậm đà, khoáng đạt của lá cây vùng rừng nhiệt đới thừa thãi ánh nắng mặt trời. Đi thuyền trên sông Cầu, vào những buổi trưa tròn bóng nắng, tinh mắt, có thể nhìn thấy cả sỏi đá, rong rêu dưới đáy sông.

Nước sông Cầu vùng trung lưu, hạ lưu chảy êm đềm, những ngọn cỏ ven bờ nương theo dòng nước. Có lẽ, vì vậy, một người không định làm thơ, đã có một câu thơ rất hay: "Sông Cầu nước chảy lơ thơ".

Cảnh quan thanh bình tuyệt đẹp bên dòng sông Cầu.

Không chỉ có ý nghĩa về mặt lịch sử, cảnh quan, sông Cầu còn là nguồn cung cấp nước chủ yếu cho tưới tiêu sản xuất nông nghiệp, nuôi trồng thủy sản, với tổng lượng nước hàng năm ước tính khoảng 20 triệu m3, một số dòng chảy được sử dụng cho mục đích sinh hoạt, sản xuất điện. Những con số khô khan ấy đủ cho thấy dòng sông Cầu có ý nghĩa lớn như thế nào đối với sản xuất và đời sống của những người dân.

Cuộc sống bên dòng sông Cầu cũng như những miền quê Việt Nam khác, êm đềm và trù phú. Bên dòng sông là những cánh rừng xanh ngát, ruộng lúa bạt ngàn. Tuy nhiên, người ta có câu: "Người đẹp thường đỏng đảnh" và con sông Cầu cũng vậy.

Dòng chảy của sông Cầu mùa lũ rất hung tợn.

Dòng sông Cầu hiền hòa vào mùa xuân, mùa đông nhưng bước vào mùa hạ và mùa thu khi những cơn mưa xối xả bắt đầu thì cũng là lúc sông Cầu trở mình giận dữ. Vào mùa mưa, sông chuyển tải lượng nước tới 70- 80% hay gây lũ lụt, đặc biệt đột xuất có lũ ống, lũ quét hủy hoại lớn tới mùa màng, tài sản.

Nhiều người tin rằng đây là sự trả thù của thiên nhiên với những hành động phá hoại của con người. Khi những rừng cây thượng nguồn bị tàn phá, dòng sông khô cạn dần, nguồn tôm cá cũng từ đó mà ít đi. Một dòng sông đẹp nay đang đứng trước nguy cơ bị ô nhiễm...

Phương Thảo