Sĩ tử “đuối sức” vì thức khuya, lạm dụng cà phê: Bác sĩ khuyên điều gì?

Nguyễn Minh Hòa, học sinh lớp 12 tại Hà Nội, đang bước vào giai đoạn nước rút ôn luyện cho kỳ thi tốt nghiệp THPT. Giống như nhiều bạn đồng trang lứa, Hòa cảm thấy mỗi ngày trôi qua quá ngắn để học hết lượng kiến thức khổng lồ. Để có thể thức đêm học bài, Hòa tìm đến cà phê như một giải pháp "cứu cánh".

“Ban đầu chỉ là một ly sữa đá cho tỉnh táo. Nhưng sau đó em uống ngày càng nhiều, có hôm hai lon cà phê đóng chai hoặc một cốc đen không đường để gồng mình học đến 2–3 giờ sáng. Em nghĩ mình còn trẻ, uống chút cà phê đâu có sao”, Hòa chia sẻ.

Tuy nhiên, chỉ sau khoảng hai tuần duy trì thói quen này, Hòa bắt đầu gặp loạt vấn đề sức khỏe: tim đập nhanh, cáu gắt vô cớ, mất ngủ triền miên và học hành không hiệu quả.

Khi được mẹ đưa đi khám tại một phòng khám dinh dưỡng, Hòa mới phát hiện mình bị rối loạn giấc ngủ do lạm dụng caffeine, kèm theo tình trạng mất nước và thiếu vi chất.

Làm gì để học tốt mà không cần caffeine?

Chia sẻ với Gia đình Việt Nam, Thạc sĩ, Bác sĩ nội trú Phùng Thị Lê Phương - Bệnh viện Đa khoa Quốc tế Vinmec Times City cho biết, điều quan trọng nhất để duy trì sự tỉnh táo và tập trung khi học tập là một chế độ sinh hoạt khoa học, trong đó dinh dưỡng và vận động đóng vai trò then chốt.

“Vận động nhẹ nhàng như đi bộ nhanh, yoga hay nhảy dây 15 - 30 phút mỗi ngày giúp tăng lưu lượng máu lên não, kích thích sản sinh dopamine – chất dẫn truyền thần kinh giúp cải thiện sự tập trung”, bác sĩ Phương cho biết.

Về dinh dưỡng, não bộ hoạt động nhờ glucose, chất béo và protein. Vì vậy, chế độ ăn của học sinh nên đa dạng và đầy đủ: ngũ cốc nguyên cám (gạo lứt, yến mạch), thực phẩm giàu omega-3 (cá hồi, cá thu, hạt óc chó), rau xanh và trái cây giàu chất chống oxy hóa (việt quất, dâu tây, đu đủ, rau bina...).

“Các vi chất như sắt, kẽm, magie, vitamin D đóng vai trò quan trọng giúp giảm căng thẳng, tăng trí nhớ và cải thiện chất lượng giấc ngủ”, bác sĩ nói thêm.

Cảnh giác với mất nước và rối loạn giấc ngủ

Caffeine là chất lợi tiểu, làm tăng bài tiết nước và dễ dẫn đến tình trạng mất nước nhẹ. Đây là nguyên nhân khiến khả năng ghi nhớ và tập trung bị suy giảm.

Bác sĩ Phương khuyến nghị học sinh nên uống đủ khoảng 40ml nước/kg cân nặng mỗi ngày và nên chia nhỏ lượng nước đều trong ngày.

“Có thể thêm vài lát trái cây như cam, dưa leo vào bình nước để tăng hương vị, giúp uống dễ hơn”, bác sĩ gợi ý.

Về giấc ngủ, bác sĩ Phương nhấn mạnh vai trò của việc giữ nhịp sinh học ổn định.

“Hạn chế sử dụng thiết bị điện tử trước giờ ngủ, tạo không gian tối và yên tĩnh, cùng với chế độ ăn giàu magie từ hạt bí ngô, rau xanh hoặc hạnh nhân có thể cải thiện rõ rệt chất lượng giấc ngủ”, bác sĩ nói.

Trường hợp mất ngủ kéo dài như của Hòa có thể cân nhắc bổ sung magie theo chỉ định của chuyên gia.

Sĩ tử có nên bổ sung vitamin và thực phẩm chức năng?

Không ít phụ huynh tìm đến vitamin tổng hợp và thực phẩm chức năng để hỗ trợ con em trong mùa thi. Tuy nhiên, bác sĩ Phương lưu ý: “Thiếu hay thừa vi chất đều ảnh hưởng tiêu cực đến sức khỏe. Vì vậy, mọi quyết định bổ sung nên dựa trên khám và đánh giá y khoa”.

Nếu không có biểu hiện bệnh lý, học sinh có thể được bổ sung omega-3 hoặc vitamin tổng hợp dạng nhẹ, có nguồn gốc rõ ràng. Tuy nhiên, điều quan trọng nhất vẫn là một chế độ ăn uống đa dạng, bữa ăn đủ thành phần và phân bổ thời gian học tập - nghỉ ngơi hợp lý.