Săn đề tài: Bản lĩnh nhà báo thời công nghệ

Tìm tòi, ấp ủ đề tài hay là một việc không thể thiếu của nhà báo. Tâm niệm tìm được cái mới hoàn toàn theo kiểu “chưa ai khai phá” càng khó. Nhưng nếu có tâm huyết với nghề, đề tài mới sẽ luôn nằm ở tư duy mới, cách nhìn và cách tiếp cận mới.

Trong quá trình sáng tạo tác phẩm báo chí, nhà báo, dù sáng tạo tác phẩm thuộc loại hình báo chí nào, cũng cần tìm hiểu và nghiên cứu thực tế, xác định chủ đề - đề tài - tư tưởng chủ đề. Sau đó là thu thập và khai thác thông tin để thể hiện tác phẩm về nội dung và hình thức. Và tìm hiểu nghiên cứu thực tế chính là khởi đầu của việc “săn đề tài”, cũng là khâu đầu tiên trong quy trình sáng tạo một tác phẩm báo chí.

Thực tế đời sống luôn biến động hàng ngày hàng giờ, việc tìm hiểu và nghiên cứu thực tế chính là quá trình nhà báo thu thập thông tin cần thiết cho việc quyết định có chọn hay không chọn đề tài đó. Nó cũng khác với quá trình tìm hiểu, thu thập và khai thác thông tin từ thực tế để hoàn thành tác phẩm sau này.

Ảnh minh họa

Đề tài là những vấn đề đặt ra trong cuộc sống thực, rất đa dạng và phong phú, không phụ thuộc vào phạm vi giới hạn rộng hay hẹp của vấn đề, sự kiện mà thường mang tính khách quan. Tư tưởng chủ đề là nội dung được nhà báo xác định cách thức thể hiện tư tưởng, quan điểm, cách nhìn nhận của nhà báo về vấn đề đó. Tư tưởng chủ đề thể hiện rõ lập trường, sự nhận thức và những phán xét của nhà báo về một vấn đề nào đó. Cách bộc lộ tư tưởng chủ đề của một tác phẩm chính là sự bộc lộ thái độ, cách nhìn nhận đánh giá vấn đề của nhà báo.

Đối với xã hội hiện đại, khi sự vật, hiện tượng không ngừng biến động, cũ - mới giao thoa, hàng loạt vấn đề nảy sinh là điều kiện rất thuận lợi để nhà báo dễ dàng tìm được đề tài cho tác phẩm của mình mọi nơi, mọi lúc.

Nhưng từ hiện thực cuộc sống diễn ra ngay trước mắt, làm sao để khẳng định được tên tuổi riêng không lẫn vào hàng ngàn nhà báo khác lại đòi hỏi nhà báo phải tìm tòi, trăn trở và tìm kiếm được lối đi riêng mới cảm nhận được.

Ngoài chăm chỉ săn tin, săn đề tài giữa ngồn ngộn chất liệu trắng, đen, tốt, xấu, người làm báo còn phải trăn trở, suy nghĩ viết gì, thực hiện nội dung gì để vừa đáp ứng tính thời sự vừa thỏa mãn nhu cầu giải trí của công chúng. Đề tài thì không thiếu, muốn viết gì mà chẳng được, nhưng để có một đề tài tâm đắc, có thể được độc giả công nhận, có sức lan tỏa lớn… là cả một câu chuyện dài nhà báo phải vượt lên, thậm chí chấp nhận thách thức, khó khăn để chọn lựa, xử lý đề tài báo chí.

Do ảnh hưởng của đặc trưng loại hình đến quá trình tác nghiệp, tâm lý sáng tạo và sự tiếp nhận của công chúng nên mỗi loại hình báo chí lại có những cách tổ chức sáng tạo tác phẩm theo các bước khác nhau nhằm khai thác hết các thế mạnh đặc trưng từng loại hình báo chí. Hiện nay, ở một số cơ quan báo chí, quá trình sáng tạo tác phẩm báo chí thuộc các loại hình khác nhau thường phụ thuộc vào kinh nghiệm và sự truyền nghề của lớp người đi trước, đôi khi không tuân theo bất cứ một quy trình nào. Do vậy, nhà báo cũng phải trăn trở để khai thác hết các thế mạnh của loại hình báo chí mà mình sử dụng, tiếp cận.

Ảnh minh họa

Ngày nay, trong thời đại truyền thông kỹ thuật số với sự “lên ngôi” của mạng xã hội, đội ngũ những người làm báo cần nâng cao trình độ lý luận chính trị, chuyên môn, nghiệp vụ, tiếp cận và sử dụng hiệu quả những thành tựu của khoa học công nghệ, đặc biệt là công nghệ thông tin để sáng tạo ra những tác phẩm báo chí có giá trị về nội dung tư tưởng và cách thức thể hiện phong phú, hấp dẫn.

Cách làm báo trong “văn phòng”, ngồi cắt dán hoặc đăng nguyên bài từ các trang báo “mẹ” đang dần được thay thế bằng các hoạt động “săn tin” của đội ngũ làm báo. Thực tế cho thấy, chỉ có những trang báo điện tử nào luôn cập nhật được những thông tin nóng hổi, có cách viết hiện đại, sáng tạo, hấp dẫn mới thu hút được sự quan tâm của người đọc. Vì thế, việc lấy tin trực tiếp, chụp ảnh, ghi âm hoặc quay phim nhằm xác minh sự thật của nguồn tin và được bình luận một cách chuyên nghiệp; tôn trọng các tiêu chuẩn chính xác, nhanh chóng và khách quan,… vẫn luôn là các yêu cầu được đặt lên hàng đầu đối với các nhà báo làm báo điện tử.

Nhà báo tác nghiệp trong môi trường công nghệ số ngày nay không chỉ giỏi “săn đề tài”, mà còn phải thể hiện đề tài của mình một cách đa dạng hơn để có thể đăng tải trên nhiều phương tiện truyền thông khác nhau. Nhà báo ngày nay rất “đa năng”, vừa có đề tài tốt, vừa có kỹ năng viết bài, vừa biết sử dụng các thiết bị kỹ thuật báo chí đa phương tiện.

Xu hướng làm báo hiện nay đang đặt ra yêu cầu ngày càng cao đối với nhà báo. Lao động báo chí là lao động mang tính đặc thù, vì vậy, đòi hỏi nhà báo phải có năng lực thực sự, trước hết là phải có tư duy độc lập, sáng tạo, phải biết phân tích đầy đủ bản chất của sự vật, hiện tượng khi muốn thông tin, phản ánh… Đồng thời, nhà báo phải am hiểu sâu sắc về lý luận Mác - Lê nin, tư tưởng Hồ Chí Minh, có bản lĩnh chính trị vững vàng, đam mê nghề nghiệp, sáng tạo. Nhà báo Việt Nam đồng thời là nhà chính trị, người chiến sĩ hoạt động trên lĩnh vực tư tưởng, văn hóa của Đảng.

Chính vì thế, nếu không có bản lĩnh chính trị vững vàng, nhà báo khó có thể hoàn thành nhiệm vụ tuyên truyền, bảo vệ chủ trương, đường lối của Đảng, chính sách, pháp luật của Nhà nước; đấu tranh chống lại những quan điểm thù địch, sai trái trong bối cảnh kẻ thù đang ráo riết “diễn biến hòa bình” với nhiều phương cách, thủ đoạn ngày càng tinh vi, phức tạp như hiện nay.

-> Phóng viên ảnh Việt Hùng: “Muốn khóc thì bấm máy xong hãy khóc”