Người đàn ông Thành Nam 10 năm miệt mài sưu tầm 400.000 tờ báo giấy

Nếu có dịp ghé qua mảnh đất Nam Định và tìm gặp ông Nguyễn Phi Dũng (sinh năm 1961), hẳn ai cũng sẽ nhận ra đây là một con người đặc biệt. Không ồn ào, không phô trương, cái đặc biệt ở ông nằm trong sự bền bỉ, lặng lẽ theo đuổi một đam mê mà không phải ai cũng đủ kiên trì gìn giữ: sưu tầm báo giấy. Một niềm đam mê đã khiến ông sẵn sàng đánh đổi cả thời gian, sự nghiệp,… để chắt chiu từng tờ báo cũ, gìn giữ từng mảnh ký ức thời cuộc – không chỉ của Việt Nam mà cả báo chí thế giới. Trong mắt ông, mỗi trang giấy không chỉ là thông tin mà là hơi thở của một thời, là tiếng vọng của quá khứ đang dần phai mờ trong kỷ nguyên số.

Hành trình lưu giữ "di sản" báo chí một thời

Hành trình lưu trữ báo giấy của nhà sưu tầm Nguyễn Phi Dũng bắt đầu từ năm 2016. Những tờ báo đầu tiên ông có cũng bắt nguồn từ một câu chuyện rất đặc biệt về chính người cha của mình.

Vào những năm 70 - 80, cha của nhà sưu tầm Nguyễn Phi Dũng đã từng mua những tờ báo yêu thích, đọc xong thì đóng lại thành quyển. Tuy nhiên, vì cuộc sống khó khăn, khi muốn mua báo mới cha ông buộc phải bán báo cũ. Khi thấy lại hình ảnh những quyển báo năm xưa trên mạng, ông Dũng chợt nảy ra ý định mua những tờ báo cũ mang đậm hơi thở hoài cổ để tặng lại cha.

Từ đó, nhà sưu tầm Nguyễn Phi Dũng cũng bắt đầu đọc những tờ báo xưa và nhận ra rằng mình không chỉ muốn sở hữu những tờ báo cha thích mà muốn có tất cả những tờ báo của ngày xưa như một cách để nhớ về một thời đã qua và lưu giữ lịch sử.

Từ một món quà nhỏ dành tặng cha, niềm đam mê dần lớn lên. Một hành trình miệt mài kéo dài gần một thập kỷ đã bắt đầu – một hành trình đi khắp cả nước chắt chiu từng trang báo cũ để níu giữ “hơi thở của thời cuộc” giữa dòng chảy hiện đại.

Vốn là người hoạt động trong lĩnh vực công nghệ thông tin có tiếng ở đất Thành Nam nên Nguyễn Phi Dũng rất nhanh nhạy khi kết hợp nhiều yếu tố công nghệ liên lạc để thu thập báo. Ông thường chủ động tìm đến các làng giấy tái chế nổi tiếng ở Bắc Ninh, Hà Nội và thậm chí tận TP Hồ Chí Minh để kịp thời “giải cứu” những tờ báo quý trước khi chúng bị xay thành bột.

Đến nay, ông Dũng đã sưu tầm, sở hữu hơn 400 nghìn tờ báo của hơn 1.000 đầu báo, khối lượng bộ sưu tập đã lên tới hơn 23 tấn. Trong đó có hơn 100 đầu báo được xuất bản tại Việt Nam từ trước năm 1954.

Đặc biệt, trong gia tài báo chí đồ sộ của mình, ông Nguyễn Phi Dũng còn sưu tầm được được khoảng 30 tờ báo “số 1” – những tờ mở đầu cho hành trình thông tin và lý tưởng cách mạng. Mỗi tờ mang trong mình khí chất tiên phong, như Tờ số 1, Cờ Giải Phóng – cơ quan tuyên truyền cổ động Trung ương của Đảng Cộng sản Đông Dương, số đầu tiên phát hành ngày 10/10/1942; tờ báo Cứu Quốc số Xuân năm Quý Mùi (5/1/1943) – tờ báo của Mặt trận Việt Minh những năm trước Cách mạng tháng Tám; Gia Định báo – tờ báo quốc ngữ đầu tiên của Việt Nam, ra đời từ năm 1865 tại Sài Gòn hay Phụ nữ tân văn – ấn phẩm xuất bản năm 1929, phản ánh tiếng nói mạnh mẽ của nữ quyền buổi sơ khai;... Tờ báo cổ nhất mà sưu tầm gia này sở hữu là tờ Le Courrier d’Haiphong (Thư tín Hải Phòng) - một ấn phẩm hiếm hoi viết bằng tiếng Pháp phát hành năm 1886.

Bên cạnh đó, phần lớn bộ sưu tập vẫn là những đầu báo quen thuộc như Nhân Dân, Quân đội Nhân dân, Tiền Phong, Thanh Niên – những tờ báo gắn liền với lịch sử cách mạng và sự phát triển của nền báo chí cách mạng Việt Nam.

Năm 2024, khi đất nước chìm trong niềm tiếc thương vô hạn trước sự ra đi của Tổng Bí thư Nguyễn Phú Trọng, ông Nguyễn Phi Dũng đã nỗ lực sưu tầm đủ 63 đầu báo từ 63 tỉnh, thành trên cả nước đưa tin về sự kiện này. Với ông, đó không chỉ là cách bày tỏ lòng kính trọng đối với một vị lãnh đạo kiệt xuất, mà còn là một cách lưu giữ lịch sử – ghi lại những dòng xúc cảm chân thành, sự đoàn kết và nỗi mất mát lớn lao mà cả dân tộc đã cùng nhau đi qua.

Nỗi lòng của nhà sưu tầm báo chí

Để gìn giữ khối tài sản tinh thần đồ sộ lên tới 23 tấn báo giấy, ông Dũng dành trọn hai tầng trong căn nhà nằm giữa con phố trung tâm thành phố Nam Định - nơi vốn có thể dùng vào mục đích thương mại - trở thành kho lưu trữ. Các phòng này được trang bị máy điều hòa, thiết bị hút ẩm và được duy trì nhiệt độ ổn định khoảng 22°C nhằm bảo vệ báo khỏi các yếu tố gây hư hỏng như độ ẩm, nhiệt độ cao và côn trùng.

Với những tờ báo quý hiếm mang giá trị đặc biệt, ông Nguyễn Phi Dũng dành cho chúng một quy trình bảo quản kỳ công hơn cả. Mỗi tờ đều được bọc kỹ trong lớp nylon, cuộn tròn một cách cẩn trọng và đặt vào ống vỏ đạn – vật liệu vừa bền chắc, vừa giúp bảo vệ tối đa theo thời gian. Những “bản ký ức” ấy sau đó được sắp xếp ngay ngắn trong các tủ kính, không chỉ để đảm bảo điều kiện lưu giữ tối ưu mà còn tạo nên một không gian trưng bày trang trọng, xứng đáng với giá trị lịch sử mà mỗi trang báo mang theo.

Khi được hỏi về giá trị của khối tài sản khổng lồ này, ông Dũng chia sẻ: "Tôi không tính chính xác số tiền bỏ ra để mua báo nhưng nó có thể tương đương với giá trị một căn nhà mặt đường ở Nam Định. Dẫu vậy, đối với tôi, không có tờ báo quý nhất, không có tờ báo rẻ nhất. Mỗi tờ báo đều có một giá trị riêng và là một phần của nền báo chí Việt Nam".

Ban đầu, việc sưu tầm của ông Dũng không nhận được sự ủng hộ từ vợ con. Việc dành nhiều tiền bạc, công sức để mang về hàng tấn báo cũ chất đầy nhà khiến vợ con lo lắng và chưa thể thấu hiểu. Thế nhưng, theo thời gian, khi thấy kho báo ấy ngày càng rõ nét giá trị và ý nghĩa đối với cộng đồng, người thân dần thay đổi cách nhìn. Giờ đây, cả vợ, con gái và con dâu của nhà sưu tầm đều hỗ trợ ông tìm kiếm những đầu báo giá trị cho bộ sưu tập đồ sộ của ông.

Hằng năm, vào các dịp nghỉ lễ như 30/4, 1/5, 21/6 hay 2/9, ông Nguyễn Phi Dũng vẫn dành thời gian đón tiếp những vị khách từ khắp mọi miền đất nước. Họ tìm đến để được tận tay xem lại những số báo đã phát hành từ hàng chục năm trước. Dù là nhà nghiên cứu, phóng viên hay người dân bình thường, chỉ cần có nhu cầu tìm hiểu hay tra cứu, ông đều niềm nở tiếp đón, sẵn sàng chia sẻ kho tư liệu quý giá của mình một cách chân tình, cởi mở.

Với bộ sưu tập báo giấy độc đáo và đồ sộ, ông Nguyễn Phi Dũng đã chính thức được Tổ chức Kỷ lục Việt Nam (VietKings) xác lập kỷ lục là người sở hữu bộ sưu tập báo chí lớn nhất Việt Nam, vào tháng 11/2024.

Bằng tình yêu sâu nặng và những trăn trở dành cho báo giấy, hiện ông Nguyễn Phi Dũng đang ấp ủ một giấc mơ lớn: số hóa toàn bộ kho báo quý giá của mình. Ông mong rằng, những tờ báo tưởng chừng chỉ còn nằm yên trong ký ức sẽ một ngày sống lại trong không gian số, để thế hệ mai sau có thể dễ dàng tiếp cận, lắng nghe tiếng nói của lịch sử qua từng trang giấy xưa.