Hoàn thiện Luật Báo chí (sửa đổi): Sớm xây dựng Chiến lược phát triển báo chí quốc gia

Bộ trưởng cho biết dự án Luật đã được tiếp thu đầy đủ ý kiến của các đại biểu Quốc hội tại phiên họp tổ. Ông bày tỏ sự đồng tình, nhất trí với 22 ý kiến phát biểu và 2 ý kiến tranh luận tại phiên thảo luận hôm nay. Theo Bộ trưởng, các ý kiến đều hướng đến mục tiêu chung: khi được ban hành, Luật Báo chí (sửa đổi) phải đáp ứng ba yêu cầu quan trọng.

Thứ nhất, thể chế hóa kịp thời, đồng bộ quan điểm và đường lối của Đảng. Thứ hai, tạo hành lang pháp lý để nền báo chí cách mạng Việt Nam – với hơn 100 năm truyền thống – tiếp tục phát triển, bảo đảm tính nhân văn, chuyên nghiệp, hiện đại. Thứ ba, tháo gỡ những vướng mắc, điểm nghẽn, bất cập sau 8 năm thi hành Luật.

“Các ý kiến của đại biểu đều rất tâm huyết, trách nhiệm. Cơ quan soạn thảo xin trân trọng tiếp thu và cảm ơn các đại biểu đã góp ý”, Bộ trưởng Nguyễn Văn Hùng nhấn mạnh.

Tập trung giải trình một số vấn đề lớn được các đại biểu nêu tại phiên thảo luận, Bộ trưởng cho biết về ý kiến của hơn 10 đại biểu liên quan đến nội dung do cá nhân, tổ chức sản xuất trên không gian mạng gây tác động xấu, cạnh tranh thị phần báo chí và vi phạm bản quyền, dự án Luật Báo chí (sửa đổi) trình Quốc hội không điều chỉnh việc đưa thông tin trên không gian mạng của cá nhân.

Dự thảo tập trung vào quy định đối với tổ chức hoạt động báo chí, quyền và nghĩa vụ của cơ quan, tổ chức, cá nhân tham gia hoạt động báo chí. Các nội dung liên quan đến cá nhân trên không gian mạng đã được quy định trong Luật An ninh mạng và Nghị định của Chính phủ, với đầy đủ chế tài xử lý vi phạm.

Vấn đề thứ hai được quan tâm là bảo vệ quyền lợi hợp pháp của phóng viên, cơ quan báo chí và quyền tự do báo chí của công dân. Bộ trưởng cho biết cơ quan soạn thảo đã xem xét sự tương thích của dự thảo với Luật An ninh mạng, Luật Quảng cáo, Luật Hình sự, Luật Khoa học và Công nghệ và nhiều bộ luật khác. Những nội dung đã được quy định trong luật chuyên ngành sẽ không đưa vào Luật Báo chí để tránh chồng chéo, đảm bảo tính thống nhất của hệ thống pháp luật.

Giải trình về nhóm vấn đề thứ tư – cơ quan truyền thông chủ lực đa phương tiện – Bộ trưởng nêu rõ: theo Quyết định 362 của Thủ tướng Chính phủ về quy hoạch phát triển và quản lý báo chí toàn quốc đến năm 2025, hiện cả nước có 6 cơ quan báo chí chủ lực. Một số đại biểu đề nghị cần tạo điều kiện cho các cơ quan báo chí địa phương phát triển.

Bộ trưởng cho biết tinh thần chung là không tạo cơ chế “xin – cho” trong việc thành lập các nội dung này. Cơ quan soạn thảo sẽ tiếp tục trao đổi với các bộ, ngành liên quan, sớm tổng kết Quy hoạch báo chí và xây dựng Chiến lược phát triển báo chí, báo cáo cấp thẩm quyền, sau đó đưa vào Nghị định của Chính phủ.

Nhóm vấn đề thứ năm liên quan đến trí tuệ nhân tạo cũng được nhiều đại biểu đề cập. Bộ trưởng khẳng định dự thảo Luật đã có quy định rõ. Theo đó, trí tuệ nhân tạo là công cụ hỗ trợ hoạt động báo chí; còn sản phẩm báo chí do con người hay AI tạo ra, khi đăng phát, người đứng đầu cơ quan báo chí và tác giả phải chịu trách nhiệm về nội dung thông tin.

Đối với vấn đề thứ sáu – quyền lợi và nghĩa vụ của phóng viên, trong đó có quy định người được cấp thẻ nhà báo lần đầu phải qua lớp bồi dưỡng nghiệp vụ và đạo đức nghề nghiệp – Bộ trưởng cho biết hiện cả nước có hơn 21.000 nhà báo được cấp thẻ. Trong số đó, 6.562 người tốt nghiệp đại học chuyên ngành báo chí (31,25%), còn lại 14.438 người (68,75%) tốt nghiệp các ngành khác nhưng đang hoạt động báo chí và được cấp thẻ.

Giải thích vì sao những người cấp thẻ lần đầu phải qua đào tạo bồi dưỡng, Bộ trưởng cho biết quá trình xây dựng dự thảo Luật đã lấy ý kiến rộng rãi, đặc biệt là Hội Nhà báo Việt Nam và thống nhất xác định hai mục đích. Thứ nhất, bảo vệ uy tín nghề nghiệp, giữ vững chuẩn mực đạo đức, tránh vi phạm của phóng viên mới vào nghề. Thứ hai, trang bị kiến thức nền tảng, giúp phóng viên đủ bản lĩnh tác nghiệp trong môi trường ngày càng phức tạp.

Bộ trưởng dẫn chứng: cử nhân luật muốn trở thành luật sư hay công chứng viên đều phải qua lớp bồi dưỡng nghiệp vụ; tương tự, nhà báo được cấp thẻ lần đầu cũng cần tham gia đào tạo. Ông nhấn mạnh quy định này không phải “giấy phép con” mà nhằm khắc phục khiếm khuyết của những phóng viên chưa được đào tạo bài bản. Mỗi năm cấp khoảng 200–300 thẻ nhà báo mới và yêu cầu này chỉ nhằm trang bị kiến thức tốt hơn cho đội ngũ nhà báo.

Về ý kiến liên quan đến kinh tế báo chí, Bộ trưởng khẳng định dự án Luật không trực tiếp điều chỉnh vấn đề này nhưng có quy định về liên kết và cơ chế, chính sách để báo chí phát triển. Thời gian tới, Bộ sẽ hướng dẫn làm rõ trách nhiệm người đứng đầu, trách nhiệm của cơ quan báo chí và quy định để tư nhân không lợi dụng sản phẩm báo chí để trục lợi trong khi cơ quan báo chí – đơn vị sản xuất nội dung – lại không được hưởng lợi.

Kết thúc phần giải trình, Bộ trưởng cho biết Ban soạn thảo sẽ tiếp thu các ý kiến, phối hợp chặt chẽ với các Ủy ban của Quốc hội, tiếp thu tối đa những ý kiến hợp lý để hoàn thiện dự thảo Luật, báo cáo Ủy ban Thường vụ Quốc hội cho ý kiến và triển khai các bước tiếp theo theo đúng quy định.