Cổ vật vô giá triều Nguyễn: Bài 8 - Sư bà dùng 7 lượng vàng mua lại kinh Kim Cang

Nhắc đến cổ vật thời nhà Nguyễn hiện đang được lưu giữ không thể không nói đến bản kinh Kim Cương (hay còn gọi là kinh Kim Cang) bộ kinh thêu tay bằng chỉ ngũ sắc. Tài sản quý giá này hiện đang được lưu giữ tại chùa Trúc Lâm trên một ngọn đồi thuộc phường Thủy Xuân, thành phố Huế.

Theo nhà nghiên cứu Nguyễn Xuân Hoa, năm 1801, nhà Nguyễn đánh ra Bắc tiêu diệt Tây Sơn đã phát hiện bộ kinh và tịch thu đem về Huế thờ trong Khương Ninh Các thuộc Hoàng thành Huế. Sau khi nhà Nguyễn lên nắm quyền thì bộ kinh quý giá này đã bị thất lạc dưới thời vua Khải Định.

Lúc sinh thời, cố nhà sưu tầm cổ vật Hồ Tấn Phan đã từng đến chùa Hồng Ân - thành phố Huế để lần theo dấu tích của bộ kinh này qua việc tìm hiểu Ni Trưởng Diệu Không, là người có công lớn trong việc tìm ra bản kinh quý.

Do bộ kinh được thêu bằng chỉ ngủ sắc nên Ni trưởng Diệu Không nhận định rằng đây là bản kinh vô cùng quý giá, đồng thời cho đệ tử của mình cố tìm các bản kinh đang bị thất lạc trong nhân gian. Sau đó, Sư bà Diệu Không ở chùa Hồng Ân (Huế) lần ra tung tích và mua về với giá 250 đồng (tương đương với 7 lượng vàng lúc bấy giờ) kể cả bản kinh và chiếc hộp trầm hương.

Sau khi truy tìm được bản kinh nói trên, Ni trưởng Diệu Không đã giao lại cho Hòa thượng Giác Nhiên - chùa Tây Thiên (Thừa Thiên Huế) nhận bảo quản bản kinh. Năm 1943, khi chùa Tây Thiên bị mất cắp một số đồ vật, bản kinh được chuyển về cho hòa thượng Thích Mật Hiển ở chùa Trúc Lâm và nằm tại đây cho đến ngày nay.

Nói về bộ kinh, ông Nguyễn Xuân Hoa cho biết, bộ kinh được thêu bằng chỉ ngũ sắc được thêu từ thời vua Cảnh Thịnh dưới triều đại nhà Tây Sơn và là bộ kinh thêu dài nhất Việt Nam. Bản kinh dài 4,47m, rộng 23,4 cm, số lượng chữ được thêu khoảng chừng gần 7.000 chữ Hán, đặt trong một chiếc hòm gỗ trầm có khắc chạm hoa văn rất đẹp.

Bộ kinh thêu nguyên văn bản kinh Kim Cương nổi tiếng trong tạng kinh Phật giáo Đại thừa. Bên cạnh nội dung chính của bản kinh, tác phẩm còn có phần lạc khoản thêu 2 bài tựa Ngự chế và Hậu bạt.

Theo bài Hậu bạt của bản kinh, công trình thêu tay này được hoàn thành ngày mồng 1 tháng 11 năm Cảnh Thịnh thứ 8 (tức ngày 16/12/1800), do Tỳ kheo ni Diệu Tâm, trụ trì chùa Sài Sơn, tức chùa Thầy (nay thuộc xã Sài Sơn, huyện Quốc Oai, Hà Nội) thực hiện.

Bản kinh Kim Cang vốn để cung Nguyễn Tướng Công tự Di Lạc (tức Nguyễn Gia Ngô, bố Ôn như hầu Nguyễn Gia Thiều, tác giả Cung oán ngâm khúc). Gấm nhiễu điều và chỉ ngũ sắc là do Nguyễn Thị Định, hiệu Thiện Trung cùng con gái là Nguyễn Thị Hòa, hiệu Thiện Tài và con rể là Phan Huy Thực đóng góp. Năm 2009, Trung tâm Sách kỷ lục Việt Nam đã công nhận kỷ lục cho bộ kinh Kim Cang là bộ kinh Phật thêu tay cổ trên lụa dài nhất Việt Nam.

Đến nay, bản kinh nhìn chung còn nguyên vẹn nhờ được bảo quản tốt, nhưng trải qua thời gian hơn 200 năm, hiện trạng của bảo vật đang xuống cấp. Chỉ thêu của bản kinh đã xuống màu, gấm vàng nhiều chỗ nứt rách và lớp lót nhiễu điều lỗ chỗ vết mực…

Hòa thượng Thích Lưu Hòa, trụ trì chùa Trúc Lâm cho biết, bản thêu kinh Kim Cang được nhà chùa coi sóc đặc biệt cẩn trọng, chú ý gìn giữ với ý thức là những pháp bảo không chỉ riêng nhà chùa mà còn là pháp bảo của cả Phật giáo Huế.

-> Bài 1: Hiện vật đồng đầu tiên của triều đại

-> Bài 2 - Cửu vị thần công thời vua Gia Long

-> Bài 3 - Cửu đỉnh, bảo vật đánh dấu chủ quyền đất nước

-> Bài 4 - Bảo vật bằng đồng không thể sao chép

-> Bài 5 - 4 tháng trời "ăn dầm ở dề" săn hoàng bào

-> Bài 6 - Bộ sưu tập sứ ký và tranh gương của nhà nghiên cứu văn hóa

-> Bài 7: Xe kéo tay của mẹ vua Thành Thái về nước sau 100 năm lưu lạc

-> Mời quý độc giả đọc tiếp Bài 9 (bài cuối): Kim ấn của vị vua cuối cùng hồi hương