Chuyển đổi số trong báo chí: Xu thế tất yếu nhưng "rất đắt đỏ", cần thay đổi tư duy người đứng đầu

Trong khuôn khổ Gala Báo chí 2022, Báo Nhà báo & Công luận vừa tổ chức Diễn đàn Tổng Biên tập 2022 với chủ đề: “Chuyển đổi số tại các cơ quan báo chí Việt Nam: Xu thế tất yếu hay trào lưu nhất thời?”. Sự kiện diễn ra vào ngày hôm nay (4/11) tại Thanh Hóa với sự tham dự của lãnh đạo Hội Nhà báo Việt Nam, lãnh đạo tỉnh Thanh Hóa và gần 60 Tổng biên tập, Phó Tổng biên tập các cơ quan báo chí Trung ương và địa phương.

Diễn đàn có sự tham dự của Lãnh đạo Hội Nhà báo Việt Nam, lãnh đạo tỉnh Thanh Hóa và gần 60 Tổng biên tập, Phó tổng biên tập các cơ quan báo chí

Phát biểu mở đầu Diễn đàn, Nhà báo Lê Quốc Minh - Ủy biên Trung ương Đảng, Tổng biên tập báo Nhân Dân, Chủ tịch Hội Nhà báo Việt Nam chia sẻ: “Từ đầu năm đến nay, chuyển đổi số báo chí đã trở thành chủ đề rất nóng. Đã có nhiều hội nghị, hội thảo bàn về vấn đề này. Sự quan tâm của các cơ quan báo chí với vấn đề này càng ngày càng tăng, rõ ràng là chúng ta không thể đứng ngoài công cuộc chuyển đổi số. Cả nước đang trong quá trình chuyển đổi số và báo chí cũng trong quá trình này. Nếu không muốn mất độc giả, khán thính giả và quan trọng hơn là nếu không đi theo lộ trình này, chúng ta sẽ không thực hiện được sứ mệnh của mình là đưa đường lối chính sách của Đảng, Nhà nước đến với những độc giả, trong nước và quốc tế".

Tuy nhiên, theo Nhà báo Lê Quốc Minh, chuyển đổi số thành công hay không phải là nỗ lực tự thân của các cơ quan báo chí. Chuyển đổi số không chỉ là vấn đề công nghệ mà là vấn đề tư duy, phải thay đổi tư duy của người đứng đầu cho đến toàn bộ toà soạn thì mới thành công.

Trong phần thảo luận, ông Phạm Anh Tuấn - Tổng Biên tập Báo Điện tử Vietnamnet cho rằng, các cơ quan báo chí thường rất hào hứng với “chuyển đổi”, song khi đến phần “số” thì vấp phải nhiều khó khăn, do xây dựng một cơ sở hạ tầng kỹ thuật số là rất phức tạp và đắt đỏ. Tuy nhiên, cũng theo ông Tuấn, dù khó khăn nhưng đây là con đường không thể khác để phát triển báo chí.

Ông Tô Đình Tuân - Tổng Biên tập báo Người Lao Động cũng đồng quan điểm khi nhấn mạnh, chuyển đổi số là xu hướng tất yếu, “không chuyển đổi số sẽ chết”.

Đó cũng là nhận định của bà Phạm Thị Thanh Huyền - Tổng Biên tập báo Đại Biểu Nhân dân khi cho rằng, chuyển đổi số là tất yếu, "nếu không chuyển đổi số sẽ chết!"

Chung nhận định chuyển đổi số là vấn đề sống còn của các tòa soạn. Tuy nhiên, ai cũng thừa nhận việc chuyển đổi số là câu chuyện tốn kém về tài chính và không thể làm trong ngày 1 ngày 2.

Nhà báo Lê Quang Minh - Tổng giám đốc Truyền hình Quốc hội cho rằng, rất không may là các cơ quan báo chí buộc phải chuyển đổi số trong bối cảnh kinh tế báo chí đang rất khó khăn. Chuyển đổi số với truyền hình là "rất đắt đỏ" và với cơ chế hiện nay, nhiều Đài không dễ để làm.

"Chuyển đổi số không phải là mục tiêu, chuyển đổi số là công cụ. Mục tiêu cuối cùng của các tờ báo vẫn phải là độc giả. Tuy nhiên, độc giả không phải là khái niệm độc giả chung chung, mà là độc giả mục tiêu, mỗi cơ quan báo chí sẽ có tệp độc giả mục tiêu riêng. Mục tiêu nào sẽ có phương án chuyển đổi số đó. Tôi nghĩ phải rõ ràng như vậy mới thoát khỏi tình trạng đồng phục hóa của nhiều tờ báo hiện nay" - Ông Minh nêu quan điểm.

Nhà báo Lê Quốc Minh chia sẻ tại diễn đàn

Tại báo Nhân Dân, Nhà báo ông Lê Quốc Minh cho hay: "Báo Nhân dân tự chủ 70%, ngân sách chỉ chiếm 30%. Việc chuyển đổi số tại báo Nhân Dân không tốn nhiều chi phí. Báo tiến hành chuyển đổi số trong chừng mực nhất định. Chuyển đổi số không chỉ về quy trình sản xuất nội dung mà ở tất cả các khâu của tòa soạn. Sắp tới báo Nhân Dân sẽ triển khai toà soạn không giấy. Chúng tôi đang thử nghiệm hệ thống AI (trí tuệ nhân tạo) để tìm hiểu hành vi người dùng và quản trị trụ sở báo Nhân dân trên toàn quốc. Dùng AI để quản trị".

Tuy nhiên, ông Lê Quốc Minh cũng thừa nhận tài chính đúng là một vấn đề của hầu hết cơ quan báo chí do việc đầu tư vào công nghệ và phần mềm kỹ thuật số báo chí là rất đắt đỏ, cũng như không dễ tuyển dụng các lập trình viên cao cấp hay hợp tác với các công ty công nghệ. Từ những khó khăn đó ông Minh đưa ra gợi ý khá thú khi cho rằng, thay vì kết hợp với các công ty công nghệ lớn vốn đắt đỏ, thậm chí không mặn mà hợp tác với báo chí, thì các cơ quan báo chí có thể tìm kiếm các đối tác nhỏ, thậm chí các nhóm sinh viên công nghệ để tìm ra những giải pháp ấn tượng.

“Đôi khi chúng ta tìm ra các đối tác vừa phải nhưng lại đem lại những kết quả hiệu quả, thay vì các đối tác lớn và có nhiều kinh nghiệm”, Nhà báo Lê Quốc Minh chia sẻ.

Ở góc nhìn của người quản lý báo chí, ông Lưu Đình Phúc - Cục trưởng Cục Báo chí nhấn mạnh, mục tiêu chuyển đổi số phải tập trung vào nội dung và lấy đó làm cốt lõi. Chuyển đổi số không phải là mục đích mà là phương tiện để đạt được mục tiêu. Chuyển đổi số giúp có nhiều độc giả xem, độc giả nghe và nâng cao giá trị tờ báo và doanh thu tăng.

"Cần thúc đẩy các thoả thuận hợp tác giữa các cơ quan báo chí, để hỗ trợ nhau. Mục tiêu là nâng cao nhận thức của các cơ quan báo chí về chuyển đổi số. Qua khảo sát và kinh nghiệm thực tế của các nước, bộ phận công nghệ rất quan trọng, họ hình thành các đội ngũ công nghệ trong tờ báo", ông Lưu Đình Phúc nhấn mạnh.

Chi tiết về cách làm tại VTC News, Nhà báo Ngô Văn Hải - Tổng Biên tập cho biết: "Thời điểm này, báo chúng tôi đã hoàn thành quản trị tòa soạn, không dùng giấy tờ. Chúng tôi đưa ra các KPI gắn với CMS. KPI có 16 tiêu chí quy ra điểm. Từ đó hiệu suất công việc tăng lên, việc đánh giá con người khá là chính xác".

Từ thực tế tại tòa soạn, ông Ngô Văn Hải lại cho rằng, chuyển đổi số không phải là việc gì khó khăn, nếu có quyết tâm thì hoàn toàn có thể làm được.

Các đại biểu tham dự diễn đàn đều chung nhận định, chuyển đổi số là xu hướng tất yếu của báo chi nhưng là vấn đề khó không thể giải quyết trong ngày 1 ngày 2

Không chỉ là vấn đề của các cơ quan báo chí trung ương, việc chuyển đổi số cũng là vấn đề cấp thiết của các cơ quan báo chí địa phương.

Nhà báo Phạm Văn Báu - Giám đốc Đài PTTH tỉnh Thanh Hóa, Chủ tịch Hội Nhà báo tỉnh Thanh Hóa cho rằng: "Chuyển đổi số phải xuất phát từ nhu cầu tự thân, khi thực hiện chuyển đổi số với báo chí địa phương. Câu hỏi đặt ra là chuyển đổi số về nội dung trước hay về hạ tầng kỹ thuật trước, việc nào là cần thiết trước? Nhưng suy cho cùng xác định đâu là đối tượng chúng ta hướng tới thì tập trung vào đó. Chúng tôi chuyển đổi nội dung theo hướng số, đưa chương trình của đài đến với nhiều công chúng, để nơi nào có Internet thì nơi đó công chúng đều có thể tiếp cận được.

Chúng tôi lập một bộ phận làm nội dung, liên kết từ nền tảng truyền thống chuyển sang nội dung số. Vấn đề quan trọng là tư duy con người, đội ngũ nhân lực yếu thì khó làm. Hiện chúng tôi phát triển tất cả các mạng xã hội để phát triển các kênh đưa thông tin đến công chúng, như nền tảng Youtube đã có hơn 300.000 tài khoản theo dõi".

Cách làm của Đài PTTH tỉnh Thanh Hóa được cho là khá phổ biến hiện nay tuy nhiên không phải cơ quan báo chí nào cũng có thể triển khai một cách hiệu quả.

Kết thúc diễn đàn các đại biểu đều thống nhất cho rằng chuyển đổi số là câu chuyện sống còn của báo chí. Tuy nhiên, để đưa ra một giải pháp triệt để ở thời điểm hiện tại là điều chưa thể mà cần sự phối hợp và chia sẻ của các tòa soạn.