Bài 2: Chuyển đổi số tại các cơ sở y tế tư nhân: cơ hội và thách thức

Chuyển đổi số là xu thế tất yếu đối với các bệnh viện tư nhân

Chuyển đổi số y tế tư nhân là việc ứng dụng công nghệ số vào các hoạt động của cơ sở y tế tư nhân, nhằm cải thiện hiệu quả hoạt động, nâng cao chất lượng dịch vụ và trải nghiệm của bệnh nhân. Điều này bao gồm việc sử dụng các hệ thống hồ sơ bệnh án điện tử, ứng dụng di động, hệ thống quản lý và các công nghệ tiên tiến như Big Data, AI, IoT, và điện toán đám mây…

Ở nước ta, y tế được xác định là một trong các lĩnh vực có tác động xã hội lớn, liên quan hằng ngày tới người dân, cần ưu tiên chuyển đổi số trước. Điều này đã được cụ thể hóa bằng các chủ trương, chính sách của Đảng, Nhà nước. Trong đó, mục tiêu chung về chuyển đổi số y tế được Bộ Y tế xác định là: tạo điều kiện thuận lợi cho người dân và doanh nghiệp tiếp cận các dịch vụ y tế kịp thời, hiệu quả, xây dựng và triển khai công tác chuyển đổi số trên nền tảng dữ liệu và công nghệ số hiện đại thông qua việc số hóa toàn bộ thông tin: quản lý hệ thống nhân lực, nguồn lực; công tác cấp phép, cấp số đăng ký; công tác chăm sóc, bảo vệ sức khỏe nhân dân trên môi trường mạng được bảo đảm an ninh, an toàn thông tin.

Năm 2025 được xem là năm tăng tốc chuyển đổi số tại các cơ sở y tế tư nhân. Hiệp hội bệnh viện tư nhân Việt Nam với tư cách là “ngôi nhà chung” của cộng đồng y tế tư nhân đã có nhiều nỗ lực trong việc tuyên truyền, phổ biến các cơ chế, chính sách về chuyển đổi số y tế, đặc biệt là kết nối hợp tác giữa các doanh nghiệp khoa học công nghệ, dịch vụ kỹ thuật y tế đối với các bệnh viện tư để triển khai hạ tầng số, giúp cho quy trình số hóa được nhanh chóng, thuận lợi.

GS.VS Nguyễn Văn Đệ, Chủ tịch Hiệp hội bệnh viện tư nhân Việt Nam cho rằng, các cơ sở y tế tư nhân cần thống nhất nhận thức: chuyển đổi số là xu hướng tất yếu, không có sự lựa chọn nào khác, khả dĩ dơn, tối ưu hơn trong thời đại 4.0. Theo ông Đệ, đây không chỉ là hiện thực hóa chương trình chuyển đổi số quốc gia của Chính phủ, đề án chuyển đổi số của Bộ Y tế mà còn là vấn đề thiết thực, gắn với hoạt động thực tiễn của các bệnh viện, nhất là bệnh viện tư nhân, nơi luôn lấy người bệnh làm trung tâm, là “khách hàng đặc biệt” để chăm sóc, phục vụ. Vì vậy, việc tăng tốc chuyển đổi số trong các cơ sở y tế tư nhân hiện nay là vấn đề “chỉ bàn làm không bàn lùi”. Chủ đầu tư, lãnh đạo các cơ sở y tế tư nhân, cần tạo điều kiện tốt nhất, ưu tiên các nguồn lực cả về vốn, nhân sự, nhất là quan điểm đổi mới, quyết liệt để tìm các giải pháp phù hợp nhằm thúc đẩy nhanh việc triển khai bệnh án điện tử.

Lợi thế và thách thức đan xen

Chuyển đổi số y tế có rất nhiều nội dung nhưng trước mắt với các cơ sở y tế tư nhân chính là vấn đề áp dụng bệnh án điện tử (EMR). Hiện nay các bệnh viện tư nhân đang tăng tốc triển khai bệnh án điện tử gắn với mục tiêu: 100% bệnh viện hoàn thành triển khai EMR vào ngày 30/9/ 2025 theo Thông tư 446 của Bộ Y tế.

Là bệnh viện tư nhân nằm ở tỉnh biên giới phía Bắc – Hà Giang nhưng Bệnh viện đa khoa Đức Minh lại là một trong những cơ sở y tế tư nhân tiên phong thực hiện chuyển đổi số. Ngay từ khi đi vào hoạt động, bệnh viện Đa khoa Đức Minh đã triển khai hồ sơ bệnh án điện tử ở tất cả khoa, phòng nội trú, ngoại trú. Với việc triển khai bệnh án điện tử, toàn bộ quy trình khám chữa bệnh trở nên nhanh chóng, minh bạch, giúp bác sĩ dễ dàng truy xuất thông tin bệnh nhân chỉ trong vài giây. Không dừng lại ở đó, bệnh viện còn ứng dụng công nghệ tiên tiến như hệ thống lưu trữ và truyền tải hình ảnh y tế (PACS), xét nghiệm tự động, liên thông dữ liệu hai chiều, tối ưu hóa quy trình điều trị. Nhờ đó, giảm thiểu sai sót y khoa, rút ngắn thời gian chờ đợi và nâng cao chất lượng phục vụ bệnh nhân.

Bác sỹ chuyên khoa II Trương Việt Anh, Chủ tịch HĐQT, Giám đốc bệnh viện cho biết, chuyển đổi số không chỉ giúp bệnh viện hoạt động hiệu quả hơn mà còn là bước tiến lớn trong hiện đại hóa y tế, hướng tới những trải nghiệm thuận lợi cho người bệnh.

“App điện tử của bệnh viện Đức Minh giúp cho bệnh nhân có thêm tiện ích. Họ có thể đăng ký khám chữa bệnh từ nhà, hẹn giờ khám. Khám xong không cần lấy giấy tờ mà chỉ cần dùng điện thoại, trên đó xem được tất cả các thông tin từ kết quả xét nghiệm, siêu âm, xem phim chụp, đơn thuốc. Đặc biệt, bệnh nhân nếu chuyển tuyến trên cũng chỉ cần mang theo kết quả được hiển thị trên điện thoại”, Bác sỹ Trương Việt Anh chia sẻ.

Bà Hoàng Mai Phương, đại diện Công ty cổ phần Hàng Kênh, doanh nghiệp sở hữu chuỗi Bệnh viện đa khoa quốc tế Hải Phòng và đa khoa quốc tế Sản nhi Hải Phòng cho biết, Hệ thống y tế của đơn vị đã đạt giải nhất cấp thành phố nhờ ứng dụng mã điện tử và thanh toán viện phí bằng QR, cùng các giải pháp giảm sai sót chuyên môn (CSS). Theo bà Phương, sau 6 năm sử dụng bệnh án điện tử, hệ thống y tế quốc tế Hải Phòng đã tích hợp các tính năng: kết nối với hệ thống khác để tra cứu nhanh, hỗ trợ khám online, và thanh toán qua ví điện tử qua đó giảm chi phí vận hành (so với hồ sơ giấy), tăng tính minh bạch và cải thiện quản lý dữ liệu bệnh nhân.

Đại diện một số bệnh viện tư nhân, chuyển đổi số đã tạo ra nhiều cơ hội để các cơ sở y tế nâng cao chất lượng dịch vụ khám, chữa bệnh. Sử dụng bệnh án điện tử hay AI trong khám, chữa bệnh đang được ứng dụng rộng rãi, mang lại kết quả bước đầu khả quan. Tuy nhiên, cùng với đó là những thách thức không nhỏ đến từ chi phí đầu tư, quản trị rủi ro, thay đổi thói quen của nhân viên y tế và người bệnh.

Khơi thông “điểm nghẽn” từ chính các bệnh viện

Chuyển đổi số không chỉ là chuyện công nghệ, theo TS Nguyễn Bảo Uyên, Giám đốc điều hành Hệ thống y tế Hợp Lực, đó là quá trình tái cấu trúc cách tổ chức, vận hành và phục vụ. Là cách để mỗi bệnh viện trở nên thông minh hơn, minh bạch hơn và gần với người bệnh hơn. Lưu ý nhiều đến khía cạnh con người, TS Uyên cho rằng, làm thay đổi nhận thức cho nhân viên về tác dụng của chuyển đổi số và bệnh án điện tử thực sự là một thách thức. Thừa nhận quá trình chuyển từ bệnh án giấy sang bệnh án điện tử không phải là việc làm dễ, nhất là trong giai đoạn chuyển giao, nữ giám đốc chia sẻ, bản thân từng phải cúi đầu xin lỗi bệnh nhân vì hệ thống mới vận hành gặp sự cố khiến việc thanh toán viện phí bị gián đoạn.

“Có những người đã quen với cách vận hành cũ, ngại đổi mới. Vấn đề là người lãnh đạo phải làm cho nhân viên trong hệ thống y tế của mình thấy được tác dụng của bệnh án điện tử. Khi đã thông tư tưởng thì vấn đề đào tạo, giải quyết kịp thời các khúc mắc, động viên khen thưởng cho những người tiên phong, gương mẫu, nhiệt tình sẽ tạo ra chuyển biến tích cực và có kết quả tốt”, TS Uyên quả quyết.

Cũng theo vị Giám đốc điều hành hệ thống Y tế Hợp Lực, bệnh án điện tử chỉ là con đường sơ khai. Mục tiêu của chuyển đổi số y tế là tạo ra giá trị thực sự cho người bệnh. Xa hơn là hướng đến mô hình quản lý bệnh viện thông minh, chặt chẽ, tối ưu toàn bộ quy trình.

Một vấn đề được các nhà đầu tư y tế bày tỏ lo ngại là chi phí đầu tư cho chuyển đổi số. Theo tính toán, tùy theo các mức độ khác nhau nhưng đầu tư cho chuyển đổi số cả về hạ tầng, nhân sự, đào tạo…có thể lên tới hàng chục tỷ đồng đối với mỗi bệnh viện. Không phải cứ mua máy móc, tuyển nhân sự, mở lớp đào tạo…thì sẽ trở thành bệnh viện số, bệnh viện thông minh mà quan trọng hơn là tổ chức vận hành hiệu quả, làm sao để chuyển đổi số y tế không phải là một trào lưu mà phải tạo ra các giá trị thực tế cho cơ sở y tế và cho người bệnh.

“Một số bệnh viện đầu tư hạ tầng tốt nhưng phần mềm EMR chỉ ở mức trung bình, chưa tối ưu. Một số bệnh viện gặp trường hợp phần mềm không hỗ trợ in bệnh án giấy, dẫn đến bị xuất toán bảo hiểm y tế (BHYT) do không đáp ứng yêu cầu kiểm tra. Nhiều bệnh viện chưa tuân thủ quy định về mã định danh y tế, gây khó khăn trong liên thông dữ liệu. Hạ tầng công nghệ thông tin yếu kém, đặc biệt ở các bệnh viện tuyến dưới, nhân sự y tế thiếu kỹ năng sử dụng EMR, dẫn đến chậm trễ trong vận hành, thiếu liên thông dữ liệu giữa các cơ sở y tế, gây khó khăn trong chia sẻ thông tin bệnh nhân, một số phần mềm EMR chưa tương thích với yêu cầu BHYT hoặc không đạt tiêu chuẩn thẩm định”, PGS.TS Trần Quý Tường,  Chủ tịch Hội tin học Y tế Việt Nam chia sẻ.

Thạc sỹ Trần Văn Tuyên, Cục Khoa học công nghệ và Đào tạo - Bộ Y tế nhấn mạnh đến các yếu tố rủi ro khi thực hiện chuyển đổi số y tế, đặc biệt là áp dụng bệnh án điện tử. Đây là yếu tố cốt lõi trong chuyển đổi số y tế, đặc biệt khi dữ liệu bệnh án chứa thông tin nhạy cảm. “Đáng lo ngại, 30 cơ sở y tế ở Việt Nam đã bị tấn công mạng, với dữ liệu bị giữ làm con tin để đòi tiền chuộc”, ông Tuyên dẫn chứng.

Vấn đề này, nhiều chuyên gia cũng khuyến cáo, các bệnh viện cần áp dụng các biện pháp bảo mật tiên tiến, như mã hóa dữ liệu, sử dụng tường lửa, và xây dựng quy trình quản trị rủi ro chặt chẽ. Làm được như vậy, cần thu hút chuyên gia công nghệ thông tin và quản lý công nghệ để xây dựng hệ thống bảo mật mạnh mẽ, đầu tư vào hạ tầng an ninh mạng và đào tạo nhân sự về nhận thức bảo mật.

Ông Hoàng Ngọc Thanh, Chủ tịch Công ty TNHH Minh Lộ, doanh nghiệp có nhiều kinh nghiệm trong lĩnh vực chuyển đổi số y tế cảnh báo các dữ liệu cá nhân của người bệnh có thể bị rò rỉ trong quá trình chuyển đổi số. Nguy cơ này có thể xảy nếu bệnh viện không xây dựng được quy trình quản trị chặt chẽ. Mặt khác, pháp luật quy định về vấn đề này còn nhiều “lỗ hổng”, chưa có chế tài, biện pháp đủ mạnh để xử lý nếu vi phạm.

“Quyền riêng tư của công dân được pháp luật bảo vệ. Nhưng khi bệnh viện hoặc doanh nghiệp công nghệ, thậm chí cơ quan giám định thu thập, lưu trữ bệnh án, hồ sơ sức khỏe hoàn toàn có thể xảy ra việc rò rỉ thông tin cá nhân người bệnh mà không được sự đồng ý của họ. Nếu không sớm có quy định cụ thể, chặt chẽ sẽ xảy ra các rủi ro pháp lý”, chuyên gia Hoàng Ngọc Thanh khuyến cáo.

Không có giải pháp tốt nhất, chỉ có giải pháp phù hợp

Nhiều chuyên gia cho rằng, trong cuộc đua chuyển đổi số y tế, nếu các cơ sở y tế là người cầm lái thì các doanh nghiệp công nghệ chính là những “kiến trúc sư” của hệ thống, là người xây dựng hạ tầng số, thiết kế giải pháp và tiếp nhiên liệu cho hành trình tăng tốc.

Tuy nhiên, công nghệ chỉ thật sự có giá trị khi được áp dụng vào thực tiễn, chạm tới hiệu quả vận hành, nâng cao chất lượng phục vụ người bệnh. Và điều đó chỉ có thể đạt được khi có sự kết hợp giữa hai yếu tố: giải pháp công nghệ tiên tiến, phù hợp và quyết tâm thay đổi từ chính các cơ sở y tế.

“Đó là quá trình thực hiện kéo dài, đòi hỏi sự phối hợp chặt chẽ và kiên trì giữa lãnh đạo, nhân viên y tế và đối tác công nghệ. Phải lập kế hoạch chi tiết cho từng bước: khảo sát, đào tạo, thử nghiệm, theo dõi, đánh giá, và đặc biệt là chuyển đổi dữ liệu. Từ lựa chọn nhà cung cấp phần mềm, tận dụng hạ tầng sẵn có để tiết kiệm chi phí, đào tạo kỹ cho cán bộ, nhân viên. Vấn đề này không có giải pháp tốt nhất mà chỉ có giải pháp phù hợp”, TS Nguyễn Bảo Uyên, Giám đốc điều hành Hệ thống y tế Hợp Lực bày tỏ.

Theo chuyên gia Hoàng Ngọc Thanh, mỗi bệnh viện có đặc thù riêng (quy mô, nguồn lực, hạ tầng), do đó cần chọn đối tác dựa trên nhu cầu thực tế. Do đó, khi lựa chọn đối tác công nghệ, các cơ sở y tế cần nghiên cứu ký, rõ các điều khoản hợp đồng, đặc biệt về chi phí, thời gian triển khai, và trách nhiệm hỗ trợ. Ông Thanh nêu ví dụ một bệnh viện tuyến tỉnh đã thành công trong chuyển đổi số nhờ chọn đối tác có kinh nghiệm triển khai hệ thống hồ sơ sức khỏe điện tử (EMR) tại các cơ sở tương tự, giúp rút ngắn thời gian triển khai xuống còn 3 tháng. Ngược lại, một bệnh viện khác gặp khó khăn do chọn đối tác thiếu năng lực tích hợp dữ liệu, dẫn đến sai lệch thông tin bệnh nhân và phải thay đổi nhà cung cấp. Vị chuyên gia khuyến cáo các cơ sở y tế tư nhân khi lựa chọn các nhà cung cấp dịch vụ công nghệ số cần: “lựa chọn đúng ngay từ đầu, tránh trả giá về sau”.

Trong các giải pháp chuyển đổi số y tế trước mắt, một số chuyên gia đề nghị các cơ sở y tế, các cơ quan quản lý cần khuyến khích bệnh nhân sử dụng chữ ký số hợp pháp, được cấp bởi cơ quan có thẩm quyền, tích hợp EMR với hệ thống định danh điện tử quốc gia (như VNeID) để xác thực chữ ký, áp dụng công nghệ sinh trắc học (vân tay, nhận diện khuôn mặt) hoặc bảng ký điện tử, được công nhận theo quy định pháp luật.

Cùng với đó, đề xuất Chính phủ cần hỗ trợ tài chính cho bệnh viện, đặc biệt là bệnh viện tư nhân và tuyến dưới. Nên học hỏi, áp dụng kinh nghiệm từ các nước phát triển (như Hàn Quốc, Singapore) về chuẩn hóa dữ liệu và quản lý bảo mật.

“Chuyển đổi số là một xu hướng tất yếu và là một yêu cầu bắt buộc giúp các quốc gia phát triển kinh tế, nâng cao chất lượng cuộc sống và thúc đẩy tiến bộ xã hội. Ở Việt Nam, lĩnh vực y tế cũng không nằm ngoài xu hướng chung đó. Quá trình chuyển đổi số y tế là một yêu cầu mang tính tất yếu, đồng thời cũng là nền tảng, động lực cho sự phát triển của ngành y tế trong thời kỳ mới”- Bộ trưởng Bộ Y tế Đào Hồng Lan