Tổng cục Dân số lý giải gì về tranh luận “nới lỏng mức sinh”?

Thời gian qua, một số phương tiện truyền thông đồng loạt đưa tin về 3 phương án trong đề án dân số vừa được trình lên Hội nghị Trung ương 6 Ban Chấp hành Trung ương Khóa XII. Đây được coi là nội dung tương đối mới đang được dư luận khá quan tâm.

Trao đổi về vấn đề trên, ông Nguyễn Văn Tân, Phó Tổng cục trưởng phụ trách Tổng cục Dân số - Kế hoạch hóa gia đình (Bộ Y tế) cho biết, từ trước đến nay, cụm từ “nới lỏng mức sinh” chỉ là cách nói trong lúc “trà dư tửu hậu” chưa khi nào được đặt ra một cách chính thức cả. Ông Tân cũng khẳng định ông chưa hề phát ngôn gì về vấn đề trên. Hiện vấn đề dân số đang được Trung ương xem xét, họp bàn, thảo luận để đưa ra phương án tốt nhất về công tác dân số trong thời gian tới.

“Theo những gì tôi được biết, để đưa ra chính sách dân số, cơ quan chuyên môn đã tổ chức thảo luận, bàn thảo trong mấy năm vừa qua nhằm xem xét hướng đến căn bản về chính sách dân số của đất nước. Vấn đề này Trung ương cũng đang xem xét.

Nghị quyết của Ban Chấp hành Trung ương lần thứ 3, lần thứ 4, Khóa VII năm 1993 đã đề ra chính sách dân số - kế hoạch hóa gia đình (DS-KHHGĐ). Trong đó đề ra mục tiêu tập trung giải quyết vấn đề gia tăng quy mô dân số quá nhanh, thực hiện mỗi cặp vợ chồng sinh 1 hoặc 2 con để đạt được mục tiêu sinh thay thế vào năm 2015. Chúng ta đã đạt được múc này (2,1 con/phụ nữ) vào năm 2006 và duy trì đến nay.

Trong bối cảnh mới, tình hình mới cả ở trong nước và quốc tế cũng như những vấn đề mới về dân số của đất nước đòi hỏi phải thay đổi chính sách về DS-KHHGĐ. Chính sách này cần có sự chuyển mạnh từ tập trung vào kế hoạch hóa gia đình sang giải quyết toàn diện các vấn đề về dân số cả về quy mô, cơ cấu, phân bổ và nâng cao chất lượng dân số để đảm bảo sự phát triển nhanh và bền vững của đất nước”, ông Tân cho hay.

Ông Nguyễn Văn Tân cho rằng, với mục tiêu của công tác dân số trong thời gian tới cần duy trì mức sinh thay thế, giảm thiểu mất cân bằng giới tính khi sinh, khai thác tối đa lợi thế của cơ cấu dân số vàng, thích ứng với già hóa dân số, thực hiện phân bổ dân số hợp lý, nâng cao chất lượng dân số.

Lý giải thêm về đề xuất duy trì mức sinh thay thế, ông Tân nói: “Mức sinh thay thế là bình quân mỗi phụ nữ trong độ tuổi sinh đẻ sinh được 2 con, trong đó một người con gái để tiếp tục thay mình duy trì chức năng sinh sản, tái sản xuất dân số. Mặc dù chúng ta đã đạt mức sinh thay thế, nhưng quy mô dân số của chúng ta tiếp tục tăng, bởi số lượng phụ nữ bước ra khỏi độ tuổi sinh đẻ (từ 15 đến 49 tuổi) vẫn thấp hơn so với số phụ nữ bước vào độ tuổi sinh đẻ. Quá trình này dự tính đến năm 2026 - 2027 mới kết thúc.

Tỉ số này đã giảm rất nhiều so với những năm 90 của thế kỷ trước, nếu 1 người phụ nữ bước ra độ tuổi sinh đẻ thì có 3 người bước vào độ tuổi sinh đẻ. Hiện cứ 1 người phụ nữ bước ra độ tuổi sinh đẻ thì chỉ còn hơn 1 người (tính bình quân) bước vào độ tuổi sinh đẻ.

Tình hình này tiếp tục diễn ra đến năm 2026 - 2027 sẽ kết thúc. Để chuẩn bị từ xa cho tình hình số phụ nữ bước vào tuổi sinh đẻ giảm dần sau thời gian đó, việc đặt ra mục tiêu duy trì mức sinh thay thế (2,1 con/phụ nữ) có ưu thế hơn so với mục tiêu giảm mức sinh sau khi đã đạt mức sinh thay thế. Xét về dài hạn sẽ tránh được xu hướng giảm mức sinh quá mức như một số nước gặp phải.

Nếu mọi cặp vợ chồng hướng đến mục tiêu này, không nên sinh nhiều, càng không nên sinh ít hơn 2 con, dân số nước ta về lâu dài sẽ có quy mô, cơ cấu hợp lý và bền vững”.Khái niệm mức sinh thay thế nghĩa là một người phụ nữ trong toàn bộ cuộc đời sinh đẻ của mình sinh ra được một đứa con gái thay thế mình thực hiện chức năng sinh đẻ, duy trì nòi giống, tái sản xuất dân số. Trong nhân khẩu học người ta gọi là hành vi tái sản xuất dân số, trong thuật ngữ khác là duy trì nòi giống để đảm bảo sự phát triển bền vững của quốc gia, của dân tộc.

Một số cơ quan truyền thông nêu 3 phương án về dân số trong giai đoạn mới mà Bộ Y tế đưa ra để Trung ương bàn thảo gồm:

Phương án 1: Duy trì mức sinh như hiện nay càng lâu càng tốt. Theo đó, vận động mỗi cặp vợ chồng sinh 2 con mà không quy định thành luật với chính sách linh hoạt. Những địa phương đang sinh nhiều con (hơn 3 con) thì vận động sinh ít đi để có điều kiện nuôi dạy tốt hơn. Ngược lại những nơi tỷ lệ sinh thấp thì vận động nâng mức sinh lên, như khu vực Đông Nam Bộ có tổng tỷ suất sinh chỉ đạt 1,7 con, tức là số con trung bình của 1 phụ nữ trong độ tuổi sinh đẻ.

Phương án 2: Tiếp tục chính sách sinh ít hơn 2 con, khẩu hiệu mỗi cặp vợ chồng sinh 1-2 con, nhằm tiếp tục giảm mức sinh, giảm tốc độ gia tăng dân số.

Phương án 3: Cho đẻ thoải mái, không vận động, không cấp phương tiện tránh thai miễn phí (hiện một nửa cấp miễn phí).