Người làng Nhật Tân tiết lộ cách trồng đào độc đáo, giúp ra hoa chơi Tết

Làng đào nức tiếng

Những ngày cuối năm, tại các nhà vườn ở làng Nhật Tân (Tây Hồ, Hà Nội) không khí hối hả, nhộn nhịp thực hiện các công đoạn chăm sóc cây để đưa đào ra thị trường, phục vụ cho nhu cầu của người dân vào dịp Tết Qúy Mão 2023.

Làng Nhật Tân từ lâu nức tiếng với nghề trồng đào kinh thành Thăng Long từ xa xưa. Trong kho tàng cổ tích Việt Nam có chuyện kể về sự tích hoa đào và lý do người dân thường chơi hoa đào vào dịp Tết Nguyên đán.

Chuyện kể rằng, ngày xưa ở vùng núi phía Đông núi Sóc Sơn, Bắc Việt có một cây đào mọc từ lâu đời. Cành lá đào to lớn khác thường, bóng cây che phủ cả một vùng rộng.

Có hai vị thần tên là Trà và Uất Lũy trú ngụ ở trên cây hoa đào khổng lồ này. Các vị diệt trừ ma quái, giúp cho người dân trong vùng có được cuộc sống yên bình, hạnh phúc. Khiếp sợ trước quyền năng to lớn của hai vị thần, lũ yêu ma cũng sợ luôn cả cây đào. Chỉ cần trông thấy cành hoa đào là chúng đã sợ hãi bỏ chạy.

Các nhà vườn tại làng đào Nhật Tân những ngày giáp tết luôn tất bật, nhộn nhịp người ra vào để lựa chọn các loại đào.

Tuy nhiên, đến ngày cuối năm, cũng như các thần khác, hai thần Trà và Uất Lũy phải lên thiên đình chầu Ngọc Hoàng. Chính vì thế, lũ yêu ma được dịp hoành hành, tác oai tác quái.

Để ma quỷ khỏi quấy phá, dân chúng đã nghĩ ra một cách là đi bẻ cành hoa đào về cắm trong lọ. Từ đó, hàng năm, cứ mỗi dịp Tết đến, mọi nhà đều cố gắng đi bẻ cành hoa đào về cắm trong nhà để trừ ma quỷ.

Ngày nay, cành đào tươi thắm vẫn xuất hiện trong mỗi ngôi nhà vào dịp Tết đến xuân về nhưng ý nghĩa của nó đã khác xa với tục lệ ngày xưa. Vẻ đẹp của nó đã mang lại sự ấm cúng cho mỗi nhà, gieo vào lòng mỗi người niềm vui, niềm tin yêu, hy vọng vào năm mới tốt đẹp.

Các gốc đào đã được đánh lên chậu để đưa đi khắp nơi phục vụ nhu cầu chơi tết.

Một giai thoại liên quan đến làng đào Nhật Tân được sách chép lại là Tết Kỷ Dậu (1789), sau khi đại phá 20 vạn quân xâm lược nhà Thanh ở Thăng Long, Hoàng đế Quang Trung đã sai quân phi ngựa thần tốc ngày đêm mang một cành đào Nhật Tân vào Phú Xuân (Huế) để tặng công chúa Ngọc Hân thay thiệp báo tin mừng chiến thắng và cành hoa đào tươi thắm cũng là lời nhắn gửi tình cảm tới người vợ yêu của vị anh hùng áo vải.

Hiện nay, diện tích trồng đào của làng Nhật Tân là 57 ha, có khoảng 700 hộ dân và 1.200 xã viên có kinh nghiệm trong việc trồng và chăm sóc cây đào, góp phần đưa làng đào Nhật Tân trở thành thương hiệu của người dân Thủ đô.

Đào Nhật Tân đa dạng, phong phú các chủng loại từ đào thế bonsai đến đào cây to phục vụ cơ quan, công sở, đào nhỏ cho gia đình, đào gốc, đào tự nhiên, đào vọt (đào uốn cong các kiểu, các dạng).

Nghề trồng đào ở Nhật Tân nức tiếng trong lịch sử đất Thăng Long xưa.

Người ta thường phân chia thành 3 loại chính là đào thế, đào cổ và đào cành. Trong đó, đào thế có gốc là gốc cây đào bích nguyên thủy, nguyên gốc không lai tạo, vì vậy người trồng dễ dàng định ngày nở được bông hoa; đào tán thông có hình tháp thích hợp để ở những công ty lớn và những ngôi nhà có diện tích rộng.

Đào cổ có hai dòng, một là tạo từ cây nhỏ nguyên bản trồng lớn lên, hai là lai ghép, khai thác gốc đào từ trên rừng về rồi cấy ghép giống đào ở vườn vào, khi các mắt ghép lớn thành cành thì bắt đầu uốn, tạo dáng như mong muốn.Trong khi đó, đào cành thì có dòng đào tán tròn, tán to.

Bí quyết trồng đào ở Nhật Tân

Tại Nhật Tân, tùy vào giống đào mà người trồng có cách chăm bón, bấm tỉa khác nhau giúp cho cây đào phát triển và ra dáng đẹp mắt. Bên cạnh đó, với vị trí giáp sông Hồng, lại được phù sa bồi đắp thường xuyên nên đất nông nghiệp nơi đây rất màu mỡ, thuận lợi cho sự phát triển của cây đào.

Đặc biệt, điều làm nên sự nổi tiếng của đào Nhật Tân chính là những kinh nghiệm, bí quyết độc đáo mà những người trồng đào tại đây tích luỹ qua bao nhiêu thế hệ để tạo ra những gốc đào tuyệt sắc.

Để có được một gốc đào thế cần trài qua rất nhiều công đoạn chăm sóc với những bí quyết riêng mỗi nhà vườn.

Ông Nguyễn Văn Cường – chủ một vườn đào tại làng Nhật Tân (Tây Hồ, Hà Nội) cho biết, quy trình chăm sóc đào gồm các công đoạn cầu kỳ từ chế độ nước, phân bón cũng như đòi hỏi nhiều kỹ thuật nhà vườn như cắt, tỉa và yếu tố thời tiết thuận lợi.

Đất trồng đào phải là đất thịt được đánh lên, phơi nỏ nắng, không để đất còn lại chút chất chua nào; nước tưới cho cây phải là nước sạch, không lẫn hoá chất. Thêm vào đó, yếu tố phân bón cũng rất quan trọng, quyết định trực tiếp đến sự phát triển khỏe mạnh của cây trồng và tăng khả năng chống chịu sâu bệnh cho cây đào.

Để cây ra hoa đúng dịp Tết Nguyên đán thì từ giữa tháng 11 âm lịch, người trồng đã phải tiến hành tuốt lá cho cây đào nhằm tập trung dinh dưỡng làm nụ, đảm bảo nụ hoa ra nhiều, đều, mập, hoa to, cánh dày, màu đẹp.

Đào bích được trồng ở làng Nhật Tân thường có bông to, dày cánh, màu thắm hồng như màu xác pháo, khi nở rộ vô cùng bắt mắt, mang đến cảm giác tươi mới.

"Nếu năm nào thời tiết nóng thì cần tiến hành tuốt lá muộn hơn vài ngày, năm nào thời tiết rét nhiều thì cần tuốt lá sớm hơn vài ngày. Đặc biệt, sau khi tuốt thì người trồng đào lại càng phải chú ý đến chế độ phân bón, nước cho cây", ông Cường chia sẻ.

Những cây đào được trồng ở Nhật Tân thường có bông to, sắc thắm, nhiều cánh dày và đặc biệt rất nhiều nụ lộc. Đặc biệt là giống đào bích được nhiều nhà vườn trồng do dễ tiêu thụ trên thị trường.

Khác với những nơi khác, đào bích được trồng ở làng Nhật Tân thường có bông to, dày cánh, màu thắm hồng như màu xác pháo, khi nở rộ vô cùng bắt mắt, mang đến cảm giác tươi mới. Điểm đáng chú ý rằng nếu gặp thời tiết gió bấc, mưa phùn, đào bích có thể có tới 24 cánh, nở căng tràn, khoe sắc hồng may mắn.

Ngoài ra, dạng đào phai cũng khá phổ biến, bông cho cánh kép, nở rộ; có giống đào mắt đen, mắt nâu và có thời gian tuốt lá cho hoa nở khác nhau. Còn dạng đào trắng (bạch đào) thì được trồng rải rác ở Nhật Tân do khách không có nhu cầu nhiều và thường được ghép giữa đào bích và đào phai.

Những gốc đào cổ, thế đẹp tại các nhà vườn thường chỉ cho thuê để trưng Tết chứ không bán.

Đặc biệt, trong những năm gần đây, những người "sành đào" đều tìm mua một loại đào vô cùng quý hiếm của Nhật Tân là đào thất thốn. Đây là một giống đào cổ trước đây thường dùng để tiến vua nên rất hiếm.

Giống đào này đỏ từ rễ đỏ lên tới búp, mầm nhọn và cứng cáp như lưỡi kiếm; có sức sống mãnh liệt; mỗi thốn cành chỉ dài bằng đốt ngón tay và có thể trổ tới 7 bông hoa. Đó là lý do tại sao đào có tên gọi là đào thất thốn.

Theo chia sẻ của người trồng đào thất thốn, để trồng được đào thất thốn phải cần rất nhiều công sức và sự tỉ mẩn, tuân thủ nhiều yêu cầu căm sóc, nhất là trong những ngày sương muối, giá rét hay nắng gắt thì lại càng phải chăm sóc kỳ công hơn. Chính vì vậy, mà đào đất thốn ở làng Nhật Tân trở nên thanh cao, tao nhã, mang nét khác biệt so với các loại đào khác là nở càng ít hoa, bông đỏ tựa hồng nhung thì càng quý hiếm.