Người anh hùng dùng… răng nối dây thông tin

"Đường dây là ruột của mình"

Ngồi trong căn nhà nhỏ tại xã Vũ Bản (huyện Bình Lục, tỉnh Hà Nam) ông Trần Duy Hoan chậm rãi kể lại cho chúng tôi nghe những kỷ niệm của mình trong quân ngũ. Chiến tranh đã lùi xa nhưng những dư âm về thời bom đạn ác liệt như hiện nguyên trong câu chuyện của người lính thông tin năm xưa.

Sinh năm 1949 tại Bình Lục (Hà Nam), năm 1968 khi mới 19 tuổi ông Trần Duy Hoan lên đường nhập ngũ để bảo vệ quê hương. Sau thời gian huấn luyện tân binh tại Gia Viễn (Ninh Bình), ông được chuyển về Trung đoàn Thông tin 134 (nay là Lữ đoàn 134) thuộc Binh chủng Thông tin liên lạc làm nhiệm vụ thông tin giúp nước bạn tại sân bay NaBe của nước bạn Lào.

Ông Trần Duy Hoan trong khi làm nhiệm vụ thông tin liên lạc (Ảnh tư liệu chụp lại năm 1973).

Để đảm bảo các yếu tố "kịp thời, chính xác, bí mật, an toàn" những người lính thông tin ngoài những phẩm chất như mưu trí, nhanh nhẹn, khéo léo còn phải thường xuyên được rèn luyện các kỹ thuật khắc phục sự cố, rải dây nhanh qua mọi địa hình và dò sóng vô tuyến điện tốt nhất.

Trong chiến tranh, thông tin liên lạc là cực kỳ quan trọng bởi nếu mất liên lạc với Bộ chỉ huy đồng nghĩa với việc người lính trên chiến trận dễ mất phương hướng dẫn đến sai lầm, thất bại là khó tránh khỏi.

Chính vì lẽ đó nên quân địch huy động mọi cách thức, phương tiện hòng phá hoại đường dây thông tin liên lạc của ta. Tuy nhiên, cứ địch đánh đứt dây ở đâu là người lính thông tin bất chấp hiểm nguy đội mưa bom, bão đạn đến nối lại ngay chỉ với một mục tiêu làm sao đảm bảo huyết mạch thông tin được thông suốt.

Ngày đó, dây thông tin liên lạc chủ yếu làm bằng dây cáp, dây trần và dây bọc như của bưu điện hiện nay nên tất cả đều bị bom đạn của quân địch đánh phá cho đứt hết. Muốn khôi phục những chỗ bị đắt chỉ còn một cách là dùng dây bọc dã chiến nối lại.

Ông Trần Duy Hoan cho biết, lính thông tin khi đó luôn tâm niệm vũ khí là cuộn dây và chiếc kìm còn đường dây là ruột, cột xà là xương của mình nên tất cả đều ra sức để cố gắng duy trì mối dây liên giữa chiến trường với Bộ chỉ huy.

Sau thời gian chiến đấu trên chiến trường của nước bạn Lào, đến đầu tháng 3 năm 1970, ông Trần Duy Hoan được điều về hoạt động thông tin tại chiến trường Khe Sanh đường 9 nam Lào. Ông cùng đồng đội hoạt động ở đây đến tháng 6 năm 1971 thì được chuyển về khu vực Vĩnh Linh (Quảng Trị).

Phút giây trở thành anh hùng

Giữa năm 1972 tại chiến trường Quảng Trị, địch đánh phá ác liệt khu vực từ Vĩnh Linh vào sông Thạch Hãn nhằm chia cắt đường thông tin của ta từ Hà Nội vào Nam. Đường dây thông tin của tổ 29 do ông làm Tổ trưởng bị đánh ác liệt nhất. Đoạn này chiến sỹ ta vừa nối lại xong, địch đã ném bom làm đứt đoạn khác.

Giữa mịt mù bão đạn như thế mà các các thành viên trong tiểu đội thông tin cứ phải chạy tới chạy lui để nối dây. Chính trong những trận đánh ác liệt đó hai đồng chí trong tiểu đội của ông Hoan đã anh dũng hi sinh. Theo tài liệu lịch sử của Lữ đoàn 134, tổng cộng trong 81 ngày đêm ở chảo lửa Quảng Trị, chỉ tính riêng Tiểu đội trưởng Trần Duy Hoan đã nối, sửa chữa và khắc phục 157 lần dây hỏng.

Danh hiệu Anh hùng lực lượng vũ trang nhân dân giải phóng do Chính phủ Cách mạng lâm thời Cộng hòa miền Nam Việt Nam trao tặng cho đồng chí Trần Duy Hoan tháng 9/1973.

Trên đường đi nối dây thông tin bị bom đánh đứt, gặp bom chưa nổ là ông Hoan cùng các chiến sĩ trong tiểu đội phải rà phá luôn. Có những quả bom bi chưa phát nổ ngay ông đồng đội phải bò xuống hầm, dùng dây điện thông tin buộc vào lôi lên ném ra xa cho nổ.

Sức công phá không kém những quả bom bi là những trái pháo dàn. Pháo dàn gồm 3 quả, khi địch bắn ra nó đi như chân kiềng, cứ cách khoảng 10 – 15m địch lại bắn một lần nên quân ta rất dễ bị trúng pháo.

Theo ông Hoan, bối cảnh khi đó phía quân ta thì hạ quyết tâm phải giữ cho bằng được thành cổ còn địch cố chiếm cho được thành cổ bằng mọi giá bởi nơi đây thực sự có ý nghĩa sống còn cho cả hai phía nên chiến trường khu vực này cực kỳ khốc liệt.

Nhận thấy địch hay bắn đón đầu nên ông dặn anh em trong đơn vị cứ thấy nổ chỗ nào là nằm xuống hố đó, không được chạy lung tung. Chính cách tránh bom hiệu quả đó đã hạn chế được rất nhiều thương tích cho chiến sĩ trong quá trình làm nhiệm vụ.

Kể lại một trong những kỷ niệm đáng nhớ nhất trong cuộc đời làm lính thông tin của mình, ông Trần Duy Hoan cho biết đó chính là ngày cuối cùng của 81 ngày đêm trong chiến dịch Quảng Trị. Khi đó, máy bay địch thay nhau đến bắn phá, trên trời dày đặc bom đạn như vãi trấu, dây thông tin bên bờ sông Thạch Hãn bị đứt liên tục. Đến khi có đoạn nhiều mối nối quá không nối được nữa, ông Hoan động viên mọi người trong tiểu đội cố gắng hơn nữa.

Đến khi đã nối gần xong hết mà vẫn còn một đoạn dây bị đứt, ông Hoan cố gắng kéo hai đầu dây lại với nhau. Hiềm một nỗi, do bị đứt đã được nối lại nhiều lần, hai đầu dây ngắn lại, dù được kéo căng hai đầu dây vẫn còn cách nhau vài cm mà dây dự phòng đã hết.

Đúng lúc đó, có thông tin hỏa tốc từ Hà Nội điện vào số máy lẻ thông báo cần thông tin gấp vì lãnh đạo Bộ chỉ huy ngoài Hà Nội muốn truyền mệnh lệnh quan trọng cho các đồng chí chỉ huy ở các quân, binh chủng tại mặt trận qua kênh đường dây hữu tuyến.

Dù tuổi đã cao nhưng những ký ức hào hùng của Anh hùng lực lượng vũ trang nhân dân Trần Duy Hoan vẫn vẹn nguyên như ngày nào.

Đứng trước tình huống khẩn cấp, ông Hoan lấy hết sức bình sinh dùng tay kéo hai đầu dây cáp sát lại với nhau rồi dùng răng cắn chặt lại giữ như vậy cho đến khi mệnh lệnh được truyền xong. Tuy nhiên, khi cuộc gọi kết thúc cũng là lúc toàn thân ông co rúm lại vì bị điện giật, nằm vật ra đất và phải mất nửa tiếng sau mới hồi lại.

"Lúc đó, cấp bách quá mà thông tin không được chậm trễ một phút nên tôi ghì hai đầu dây lại cắn chặt để nối chứ không nghĩ là mình trở thành “vật dẫn điện” và nhờ đó có thể giúp thông tin được đảm bảo trong 5 phút", ông Trần Duy Hoan hồi tưởng lại.

Với việc đảm bảo thông tin trong vòng 5 phút trong giờ phút dầu sôi lửa bỏng đó, ông Hoan đã góp phần rất lớn truyền được một mệnh lệnh quan trọng giữa Bộ chỉ huy và chiến trường nên ngay sau đó, ông Hoan được cấp trên tuyên dương khen thưởng Huân chương Chiến công vì sự gan dạ, thông minh của mình.

Ngày 23/9/1973, ông Trần Duy Hoan vinh dự được Chính phủ Cách mạng lâm thời Cộng hòa miền Nam Việt Nam trao tặng danh hiệu “Anh hùng lực lượng vũ trang nhân dân giải phóng” cho những chiến công đặc biệt xuất sắc trong quá trình làm nhiệm vụ tại chiến trường của mình.

Trong cuốn sách "Lịch sử trung đoàn 134" (Thuộc Binh chủng Thông tin liên lạc) của Nhà xuất bản quân đội nhân dân có viết: Địch đánh bom vào tổ 29 của đồng chí Trần Duy Hoan, trọng điểm là khu vực Sông Dinh và nông trường Việt Trung. Trần Duy Hoan đã anh dũng nhặt bom bi mở lối đi, nối thông liên lạc".

Có lần đang bị mệt, ngồi trong phòng trực máy thấy mất liên lạc Hoan vùng dậy chạy đi khôi phục liên lạc ngay, vừa lên khỏi mặt đất thì bị máy bay ném bom bi Hoan bị 3 vết thương nhưng vẫn trực tiếp nối thông liên lạc. Riêng năm 1972 đồng chí Hoan đã chữa 157 lần dây hỏng trong lúc địch đánh phá. Đồng chí là một tiểu đội trưởng dũng cảm, hết lòng vì nhiệm vụ”.

Sau khi tham gia Chiến dịch 81 ngày đêm tại Thành cổ Quảng Trị, ông Trần Duy Hoan được ra Bắc và thi đỗ vào Học viện Quân sự. Sau khi tốt nghiệp, ông giữ chức Đại đội trưởng thông tin cho mạng lưới thông tin tại Hà Nội, Hà Tây cũ và Vĩnh Phú (nay là Phú Thọ và Vĩnh Phúc).

Tháng 10 năm 1981 ông tốt nghiệp cao cấp chính trị tại Nha Trang. Sau đó ông làm trợ lý tham mưu cho Trung đoàn 134 Thông tin đóng tại Thị trấn Xuân Mai, (Hà Tây cũ). Ông Trần Duy Hoan từng có quãng thời gian 10 năm liên tục giữ chức vụ chủ nhiệm thông tin của tỉnh Hà Nam Ninh (cũ) và đến năm 1992 thì nghỉ hưu với quân hàm Thiếu tá.