Một quốc gia đánh thuế bao cao su nhằm đảo ngược tỷ lệ sinh

Bước chuyển từ hạn chế sinh sang khuyến khích mạnh mẽ

Theo Luật Thuế VAT sửa đổi, bắt đầu có hiệu lực từ tháng 1, người tiêu dùng Trung Quốc sẽ phải trả mức thuế 13% cho các loại thuốc và thiết bị tránh thai, nhóm mặt hàng vốn được miễn thuế từ năm 1993, thời kỳ Trung Quốc còn áp dụng nghiêm ngặt chính sách một con. Khi đó, việc kiểm soát sinh từng là trụ cột trong chiến lược ổn định dân số, giúp đất nước tránh kịch bản bùng nổ dân số quá nhanh.

Nhưng ba thập kỷ trôi qua, chính sách từng được ca ngợi ấy lại để lại hệ quả nặng nề. Dân số Trung Quốc già hóa với tốc độ chóng mặt, tỷ lệ sinh giảm xuống mức thấp kỷ lục, lực lượng lao động thu hẹp và gánh nặng an sinh xã hội ngày càng tăng. Từ năm 2016, Trung Quốc đã dỡ bỏ chính sách một con và lần lượt chuyển sang hai con rồi ba con. Tuy nhiên, các biện pháp trên tỏ ra không đủ sức xoay chuyển cục diện.

Chỉ riêng năm 2024, Trung Quốc ghi nhận 9,54 triệu ca sinh, chưa bằng một nửa so với năm 2015, thời điểm chính sách một con được gỡ bỏ. Dân số nước này cũng giảm ba năm liên tiếp, đánh dấu bước ngoặt lịch sử khi Trung Quốc chính thức bước vào giai đoạn suy giảm tự nhiên.

Đánh thuế bao cao su để… khuyến khích sinh?

Việc đánh thuế bao cao su có thể gây bất ngờ với nhiều người, nhưng theo giới phân tích, đây là sự tiếp nối của loạt chính sách nhằm tạo ra môi trường thuận lợi hơn cho việc sinh con. Chính phủ Trung Quốc không nói thẳng mục tiêu của sắc thuế mới nhưng ngầm gửi đi thông điệp các biện pháp tránh thai sẽ không còn được ưu ái như quá khứ.

Song song với việc áp VAT lên bao cao su, luật thuế mới lại miễn thuế cho hàng loạt dịch vụ gắn với việc sinh và nuôi dưỡng con cái từ nhà trẻ, mẫu giáo, cơ sở chăm sóc trẻ em, trung tâm hỗ trợ người khuyết tật cho đến các dịch vụ liên quan đến hôn nhân. Đây là cách Bắc Kinh “chia lại” ưu tiên, hạn chế các biện pháp kiểm soát sinh, đồng thời tạo thêm động lực cho những gia đình đang cân nhắc có con.

Ngoài ra, Trung Quốc gần đây cũng ban hành hướng dẫn giảm số ca phá thai không cần thiết về mặt y tế, một động thái trái ngược hoàn toàn với thời kỳ chính sách một con, khi phá thai và triệt sản từng bị cưỡng chế để đạt mục tiêu kiểm soát dân số.

Dù nhà chức trách đẩy mạnh khuyến sinh, rào cản lớn nhất mà Trung Quốc đang đối mặt lại nằm ở chính người dân: họ không muốn sinh thêm con.

Theo báo cáo năm 2024 của Viện Nghiên cứu Dân số YuWa (Bắc Kinh), Trung Quốc hiện nằm trong nhóm các quốc gia có chi phí nuôi con đắt đỏ nhất thế giới, chỉ sau Hàn Quốc và Nhật Bản. Một gia đình trung bình phải dành tới hàng trăm nghìn nhân dân tệ để nuôi một đứa trẻ đến 18 tuổi – chưa kể chi phí học thêm, nhà cửa và vô vàn áp lực thi cử mà cha mẹ Trung Quốc luôn phải gánh chịu.

Bên cạnh đó, sự căng thẳng trong công việc, chi phí sinh hoạt leo thang và mô hình gia đình hạt nhân khiến nhiều cặp vợ chồng trẻ không còn mặn mà với chuyện sinh con. Một khảo sát xã hội gần đây cho thấy hơn 40% phụ nữ Trung Quốc dưới 35 tuổi không có kế hoạch sinh con dù chính phủ liên tục đưa ra chính sách hỗ trợ.

Việc đánh thuế bao cao su chắc chắn tạo ra tranh luận, một số người cho rằng điều này có thể làm giảm nhu cầu sử dụng biện pháp tránh thai, góp phần tăng tỷ lệ sinh. Nhưng nhiều chuyên gia dân số khẳng định tác động sẽ vô cùng hạn chế, bởi quyết định sinh con phụ thuộc vào kinh tế – xã hội nhiều hơn là rào cản tài chính với bao cao su.

Hơn nữa, chính sách này cũng làm dấy lên lo ngại về nguy cơ gia tăng bệnh lây truyền qua đường tình dục nếu giới trẻ hoặc người thu nhập thấp hạn chế sử dụng biện pháp bảo vệ.

Dẫu vậy, trong bối cảnh dân số liên tục sụt giảm, chính phủ Trung Quốc dường như đang khai triển mọi công cụ có thể từ hỗ trợ tài chính, chăm sóc trẻ em, cải thiện phúc lợi thai sản đến điều chỉnh thuế nhằm đảo ngược xu hướng nhân khẩu học đang đi xuống.