Loại trừ ung thư cổ tử cung – Mô hình sàng lọc mới có thể thay đổi tương lai của phụ nữ Việt Nam

Tọa đàm đã giới thiệu mô hình sàng lọc ung thư cổ tử cung thí điểm tại Hải Phòng, trong đó, phụ nữ có thể tự lấy mẫu hoặc đến cơ sở y tế địa phương để thực hiện xét nghiệm HPV DNA - phương pháp sàng lọc được Tổ chức Y tế Thế giới (WHO) khuyến nghị.

Mô hình này mang lại những lựa chọn linh hoạt và giải quyết các rào cản phổ biến khi tiếp cận sàng lọc như nỗi lo về sự kỳ thị, hạn chế về thời gian và quyền riêng tư. Qua đó, mô hình giúp tăng cường phát hiện sớm và mở rộng khả năng tiếp cận, đặc biệt tại các khu vực khó tiếp cận.

Mặc dù là một trong những loại ung thư dễ phòng ngừa nhất toàn cầu, ung thư cổ tử cung vẫn là thách thức lớn đối với y tế công cộng Việt Nam. Mỗi năm, hàng ngàn phụ nữ Việt Nam phát hiện bệnh ở giai đoạn muộn, dẫn đến điều trị kém hiệu quả và tử vong sớm. Phát hiện sớm thông qua sàng lọc hiệu quả là yếu tố then chốt để giảm những gánh nặng này.

Trong khuôn khổ nỗ lực toàn cầu, Tổ chức Y tế Thế giới (WHO) đã đưa ra mục tiêu 90–70–90 nhằm thúc đẩy tiêm chủng, sàng lọc và điều trị, tiến tới loại trừ ung thư cổ tử cung vào năm 2030. Việt Nam đã đạt được nhiều bước tiến quan trọng: Vaccine HPV đã được tích hợp vào Chương trình Tiêm chủng mở rộng quốc gia và các dịch vụ điều trị cũng ngày càng được mở rộng. Tuy nhiên, hạn chế lớn nhất vẫn là ở khâu sàng lọc và phát hiện sớm.

Tính đến năm 2021, chỉ 28% phụ nữ Việt Nam trong độ tuổi 30–49 đã được tiếp cận sàng lọc. Các rào cản như kỳ thị, hạn chế trong khả năng tiếp cận dịch vụ và khó khăn về hậu cần tiếp tục ảnh hưởng đến tỷ lệ tham gia sàng lọc, đặc biệt tại các khu vực nông thôn, vùng sâu và vùng xa.

Nhằm giải quyết vấn đề quan trọng này, buổi tọa đàm “Giảm thiểu các rào cản kỹ thuật và tâm lý để mở rộng phạm vi sàng lọc ung thư cổ tử cung cho phụ nữ Việt Nam” tại Hà Nội đã quy tụ các chuyên gia y tế, đại diện các tổ chức xã hội và hiệp hội doanh nghiệp quốc tế để thảo luận các mô hình sàng lọc mới giúp nâng cao hiệu quả phòng ngừa ung thư cổ tử cung tại Việt Nam.

Trọng tâm của tọa đàm là tiềm năng của mô hình xét nghiệm HPV DNA với sự kết hợp giữa việc tự lấy mẫu và xét nghiệm tập trung tại phòng xét nghiệm. Mô hình này đã được thí điểm thành công tại Hải Phòng và cho thấy tiềm năng mở rộng toàn quốc để vượt qua các rào cản sàng lọc hiện tại.

Tọa đàm vinh dự có sự tham gia của GS.TS. BS. Nguyễn Vũ Quốc Huy – Phó Chủ tịch Hội Phụ sản Việt Nam, Hiệu trưởng Trường Đại học Y – Dược, Đại học Huế và là người đóng góp đầu ngành cho các chính sách quốc gia về sàng lọc ung thư cổ tử cung. Giáo sư đã nhấn mạnh vai trò của xét nghiệm HPV DNA trong việc hỗ trợ hệ thống sàng lọc của Việt Nam và dẫn chứng các kết quả nổi bật từ mô hình thí điểm tại Hải Phòng: “Mô hình thí điểm tại Hải Phòng cho thấy xét nghiệm HPV DNA có thể được tích hợp hiệu quả vào hệ thống y tế cơ sở, từ đó giúp phát hiện sớm, giảm tải cho tuyến đầu và nâng cao hệ thống chuyển tuyến. Nếu được nhân rộng toàn quốc, mô hình này sẽ giúp mở rộng khả năng tiếp cận cho phụ nữ và củng cố năng lực của hệ thống y tế trong nỗ lực loại trừ ung thư cổ tử cung”.

Từ góc nhìn quốc tế, TS. Heather White – Giám đốc Điều hành tổ chức TogetHER for Health đã chia sẻ những nội dung chính từ báo cáo “Thúc đẩy quá trình loại trừ ung thư cổ tử cung tại Việt Nam: Bài học kinh nghiệm và định hướng từ khu vực châu Á – Thái Bình Dương” đồng xây dựng cùng các chuyên gia y tế Việt Nam và các đối tác ngành y tế khác.

Bà nhấn mạnh: “Loại trừ ung thư cổ tử cung không chỉ cần các công cụ và định hướng lâm sàng mà cần cả chính sách dài hạn, hợp tác đa ngành và đầu tư phù hợp với bối cảnh quốc gia”. Bà chia sẻ thêm: “Báo cáo này cung cấp một lộ trình toàn diện, với các mốc thời gian rõ ràng để hỗ trợ chiến lược quốc gia của Việt Nam, từ mở rộng phạm vi sàng lọc, củng cố hệ thống dữ liệu và hạ tầng đến nhân rộng các mô hình lấy phụ nữ làm trung tâm như chương trình sàng lọc thí điểm tại Hải Phòng”.

Cũng tại tọa đàm, ông Chris Humphrey – Giám đốc Điều hành Hội đồng Kinh doanh EU–ASEAN đã nhấn mạnh giá trị kinh tế của việc đầu tư vào loại trừ ung thư cổ tử cung: “Y tế và phát triển kinh tế luôn song hành. Khi chính phủ đầu tư vào phòng ngừa, đặc biệt ở những lĩnh vực có tác động lớn như sàng lọc ung thư cổ tử cung, lợi ích không chỉ thể hiện qua việc giảm chi phí điều trị mà còn ở lực lượng lao động khỏe mạnh và hiệu quả hơn. Huy động sự tham gia của nhiều bên là điều kiện thiết yếu để mở rộng phạm vi của những nỗ lực này và đưa mục tiêu loại trừ ung thư cổ tử cung thành một ưu tiên phát triển quốc gia”.

Sự kiện này đánh dấu một bước tiến ý nghĩa đóng góp cho tiến trình xây dựng Kế hoạch Hành động Quốc gia về Phòng chống Ung thư Cổ tử cung. Những mô hình và khuyến nghị mới đã được chia sẻ không chỉ góp phần thu hẹp khoảng cách tiếp cận, tăng cường bình đẳng y tế mà còn đóng vai trò then chốt trong việc trao quyền cho phụ nữ, từ đó thúc đẩy mục tiêu quốc gia về loại trừ ung thư cổ tử cung tại Việt Nam trong thập kỷ tới.