Kịch bản nào cho dân số Việt Nam trong những năm tới?

Thời gian gần đây, dư luận cả nước đang xôn xao về dự thảo Luật Dân số khi bản Dụ thảo trình Quốc hội đề xuất việc các cặp vợ chồng tự quyết định số lần sinh con và khoảng cách sinh con. Trước những thay đổi này, nhiều ý kiến cho rằng, đó sẽ là điều kiện cho một cuộc “bùng nổ dân số” vì nhiều gia đình vẫn có tư tưởng có nếp, có tẻ.

Trước những băn khoăn trên, TS Lê Cảnh Nhạc – Phó Tổng Cục trưởng Tổng cục Dân số - Kế hoạch hóa gia đình (DS-KHHGĐ) cho biết, đây là vấn đề đã được đề xuất vào bản dự thảo Luật Dân số và những thắc mắc của người dân về vấn đề này là hoàn toàn chính đáng. Tuy nhiên, vấn đề là người dân cần phải hiểu sao cho đúng bản chất của vấn đề.

Theo TS Nhạc, hiện nay Việt Nam đang đứng trước nhiều thách thức trong công tác DS KHHGĐ. Việt Nam đang có nhiều cái nhất trong lĩnh vực dân số, tuy nhiên những cái nhất đó đều là những thách thức đối với ngành dân số. Bởi vậy, nếu không có chính sách dân số đúng đắn, Việt Nam sẽ phải đối mặt với nhiều khó khăn trong những năm tới.

Theo đó, trong những năm tới, Việt Nam sẽ có 3 kịch bản dân số có thể xảy ra. Kịch bản thứ nhất đó là mức sinh cao. “Nếu như chúng ta để mức sinh cao, không cần phải như trước đây là mỗi gia đình có 3 con, mà chỉ cần mỗi gia đình có 2,3 đến 2,5 con thì đến năm 2049 quy mô dân số nước ta sẽ là 140 triệu người.

Lúc đó, mật độ dân số sẽ tăng lên 400 người/1km2. Hiện nay chúng ta đang là 273 người/1km2, đã là mật độ dân số đứng thứ 3 trong khu vực và đứng thứ 16/51 quốc gia vùng lãnh thổ ở châu Á. Nếu như từ 273 người mà tăng 400 người/km thì rõ ràng không đáp ứng được tình hình kinh tế xã hội của nước ta”, TS Nhạc phân tích.

TS Lê Cảnh Nhạc: Việt Nam sẽ chọn kịch bản dân số thứ 3 là: duy trì mức sinh từ 1,9 đến 2,0 con/1 bà mẹ trong thời kỳ sinh đẻ đến năm 2020.

Kịch bản thứ hai là mức sinh thấp. Nếu như mức sinh xuống thấp thì cũng sẽ gặp phải những khó khăn như tốc độ già hóa tăng, nguy cơ thiếu nguồn nhân lực rất lớn. Như vậy, khoảng thời gia duy trì cơ cấu dân số vàng sẽ thu hẹp. Điều này sẽ ảnh hưởng rất lớn đến sự phát triển của đất nước, ngoài ra sẽ khiến cho việc mất cân bằng giới tính sẽ tăng cao hơn. Bởi sinh ít con việc lựa chọn sinh con trai sẽ tăng lên. Chính vì vậy, cả kịch bản thứ nhất và thứ 2 sẽ là thảm họa của đất nước.

“Do đó chúng tôi đưa ra kịch bản thứ 3, cũng là phương án tối ưu nhất, để chúng ta kéo dài hơn nữa thời kỳ mức sinh thay thế. Tức là chúng ta sẽ duy trì mức sinh từ 1,9 đến 2,0 con/1 bà mẹ trong thời kỳ sinh đẻ đến năm 2020, như vậy sẽ đảm bảo được rất nhiều yếu tố như cơ cấu dân số, độ tuổi cân bằng, quy mô dân số và giảm được tốc độ già hóa dân số”, TS Nhạc nói.

Để làm được điều đó, TS Nhạc cho biết: “Vấn đề đặt ra hiện nay là phải làm sao để những vùng có tỷ lệ sinh thấp và những vùng có tỷ lệ sinh con đều đặt mức chỉ sinh ở 2 con. Chính vì thế thông điệp của chúng ta hiện nay không phải là: “Mỗi cặp vợ chồng sinh từ 1 đến 2 con”, mà thông điện hiện nay sẽ là: “Mỗi cặp vợ chồng hãy sinh 2 con”. Tiêu chí 2 con là tiêu chí tối ưu để cho đất nước phát triển. Việc thay đổi thông điệp phải đi liền với thay đổi nhận thức của người dân”.

Cũng liên quan đến vấn đề này, trao đổi với phóng viên báo Gia đình Việt Nam, GS.TS Nguyễn Viết Tiến – Thứ trưởng Bộ Y tế cho biết, người dân nên hiểu đúng về vấn đề này, kể cả là thông điệp: “mỗi gia đình hãy sinh 2 con”.

“Nhiều người đang có những hiểu nhầm về vấn đề này. Hãy sinh 2 con không có nghĩa là giao chỉ tiêu cho mỗi gia đình. Nghĩa là, không phải gia đình anh A, đẻ 1 con thì thừa 1 chỉ tiêu, chỉ tiêu đó cho gia đình anh B để sinh con tiếp theo”, GS Tiến phân tích.

Ngoài ra, vấn đề xử phạt, kỷ luật đối với những trường hợp sinh con thứ 3 tại các cơ quan hiện nay vẫn hoàn toàn có thể xảy ra, theo nội quy, quy định mà cơ quan, tổ chức đó đề ra.

“Ví dụ tổ chức đảng quy định mỗi đảng viên chỉ sinh 2 con, nhưng anh sinh con thứ 3 là sai quy định, điều lệ mà tổ chức đã đề ra. Như vậy là anh sẽ bị tổ chức đó xử phạt hoặc kỷ luật theo quy định. Điều này là do mỗi cơ quan, tổ chức và các cá nhân đã thống nhất với các cá nhân khi tham gia vào tổ chức hoặc cơ quan đó”, Thứ trưởng Tiến nói.

Kiều Linh