Có nên tiếp tục thi trắc nghiệm môn Lịch sử?

Năm nay, điểm trúng tuyển các ngành đào tạo sư phạm, trong đó có ngành lịch sử rất cao. Một số trường có truyền thống đào tạo sư phạm như: Trường ĐH Sư phạm Hà Nội, Trường Sư phạm - Đại học Vinh, Trường ĐH Sư phạm Hà Nội 2, Trường ĐH Sư phạm – ĐH Huế, Trường ĐH sư phạm – ĐH Thái Nguyên, Trường ĐH Sư phạm TP. HCM điểm chuẩn ngành Sư phạm lịch sử đều trên 27,5 điểm. Con số cao nhất thuộc về Trường ĐH Sư phạm Hà Nội khi ngành Sư phạm Lịch sử trường này lấy 29,06 điểm. Các trường như: ĐH Vinh, Trường ĐH Giáo dục (ĐHQGHN), Trường ĐH Sư phạm Thái Nguyên, Trường ĐH Hồng Đức…đều lấy điểm chuẩn trên 28 điểm. Riêng ngành Sư phạm Lịch sử - Địa lý của Trường ĐH Giáo dục có mức điểm chuẩn gần 30 điểm: 29,84 điểm. Theo kết quả vừa được công bố ở các trường nêu trên, thí sinh đạt bình quân 9 điểm/môn vẫn trượt nếu đăng ký xét tuyển vào các ngành sư phạm Lịch sử.

Nhiều ý kiến cho rằng, có nhiều nguyên nhân khiến điểm trúng tuyển ngành sư phạm Lịch sử những năm gần đây tăng cao như: ưu đãi về chính sách đối với sinh viên sư phạm, vị trí môn lịch sử được coi trọng hơn trong nhà trường, phương pháp dạy học có nhiều đổi mới. Bên cạnh đó, chỉ tiêu tuyển sinh ngành này giảm nhưng số lượng thí sinh đăng ký xét tuyển đông…

"Đừng thấy điểm sử cao mà mừng vội”

Thầy Lê Đình Hiển, giáo viên dạy môn Lịch sử, Trường Tiểu học, Trung học cơ sở & Trung học phổ thông Đông Bắc Ga (Thanh Hóa) chia sẻ như vậy khi chứng kiến điểm trúng tuyển các ngành đào tạo giáo viên lịch sử cao chót vót.

Theo thầy Hiển, trong quá trình giảng dạy, một thực trạng đáng lo ngại, thậm chí đã thành nguy cơ, đó là: sau gần một thập kỷ áp dụng hình thức thi trắc nghiệm, hạn chế đã bộc lộ rõ. Học sinh ngày nay gần như không còn khả năng phân tích, suy luận hay trình bày một vấn đề lịch sử, dù đơn giản. Kỹ năng viết, vốn là công cụ cơ bản để diễn đạt tư duy cũng dần biến mất. Ngay cả với học sinh giỏi, năng lực này cũng suy giảm nghiêm trọng. Các trường đại học sư phạm, khi muốn tìm nguồn kế cận, gặp khó khăn lớn vì thiếu những em có khả năng tư duy độc lập và diễn đạt khoa học về lịch sử. “Điều này cho thấy, chúng ta đang đối diện một khoảng trống nguy hiểm trong giáo dục. Ở bậc THCS, học sinh được cho là học lịch sử một cách “cơ bản và toàn diện”, nhưng thực tế, các em hầu như không có kiến thức nền vững chắc, cũng chẳng nuôi dưỡng được tình cảm với bộ môn. Trong giờ học, ánh mắt vô hồn, thờ ơ, không cảm xúc của học trò không chỉ do phương pháp hay nội dung dạy học, mà còn xuất phát từ sự “mất gốc” ngay ở giai đoạn quan trọng của nhận thức”, thầy Hiển lo lắng.

Thầy Hiển cho rằng, từ lớp 6 đến lớp 9, phần lớn học sinh bị cuốn vào guồng “luyện gà” – tập trung cho ba môn chính để thi vào lớp 10. Hệ quả là lịch sử, địa lý, giáo dục công dân và cả lý – hóa – sinh trở thành những môn học bị xem là “phụ”. Sự xem nhẹ này không chỉ triệt tiêu niềm yêu thích, mà còn làm nghèo đi tư duy của học sinh.

“Chúng ta vẫn hô khẩu hiệu đổi mới, vẫn nói về việc giáo dục toàn diện, nhưng con đường các thế hệ học trò đi qua vẫn không khác mấy so với trước đây – chỉ khác ở chỗ các em mất dần kỹ năng tư duy và cảm xúc với lịch sử”, thầy Hiển nhìn nhận.

Nên áp dụng cả thi trắc nghiệm và tự luận

Từ thực trạng trên, dưới góc độ giáo viên phổ thông đang dạy môn Lịch sử, thầy Lê Đình Hiển đưa ra một số giải pháp để đổi mới cách thức thi môn này.

Thừa nhận vị trí của môn Lịch sử cần được coi là môn học bắt buộc học và bắt buộc thi trong thi tốt nghiệp THPT và có trong tổ hợp khi xét tuyển đại học. Nếu tiếp tục để lịch sử là “môn phụ”, thì mọi đổi mới về hình thức thi cũng khó đạt hiệu quả.

Thứ hai, theo thầy Hiển, phải thay đổi hình thức thi: Kết hợp trắc nghiệm và tự luận, không nên duy trì thi 100% trắc nghiệm. Nên dành 30–40% số điểm cho phần tự luận ngắn, nhằm rèn luyện khả năng phân tích, suy luận, và diễn đạt của học sinh.

Thứ ba: Ra đề theo hướng mở, gắn với thực tiễn. Đề thi cần yêu cầu học sinh lý giải nguyên nhân, hệ quả, so sánh sự kiện, hoặc liên hệ bài học lịch sử với thực tiễn hôm nay. Cách ra đề này tránh tình trạng học vẹt, buộc học sinh phải tư duy.

Thứ tư: Đổi mới cách chấm điểm. Với phần tự luận, áp dụng thang điểm mở, khuyến khích lập luận chặt chẽ, sáng tạo thay vì chỉ chấm theo khuôn mẫu có sẵn. Điều này giúp học sinh có động lực viết và suy nghĩ độc lập.

Thứ năm: thầy Hiển cho rằng, cần đánh giá đa dạng, không chỉ dựa vào một kỳ thi. Cần kết hợp đánh giá quá trình: bài tập nhóm, thuyết trình, dự án học tập (video, poster, nhật ký nhân vật lịch sử). Những hoạt động này vừa tăng hứng thú, vừa rèn kỹ năng mềm cho học sinh.

“Nếu không thay đổi cách thi, cách dạy và cách nhìn nhận về các môn học, đặc biệt là lịch sử, thì chúng ta sẽ phải đối diện với một thế hệ thiếu đi năng lực suy luận, thiếu kỹ năng diễn đạt, và quan trọng hơn cả: thiếu đi tình cảm và trách nhiệm với lịch sử, với dân tộc”, thầy Hiển bày tỏ lo ngại.