Các nước trên thế giới làm gì để tăng tỷ lệ sinh?

SCMP đưa tin, nghiên cứu mới do nhóm chuyên gia từ Đại học Phúc Đán và Đại học Hong Kong thực hiện công bố vào tháng 5/2025 cho thấy, chính sách trợ cấp dành cho người cha có thể mang lại hiệu quả tích cực và bền vững hơn trong việc khuyến khích sinh con, thay vì chỉ tập trung vào người mẹ.

Khi gánh nặng không chỉ đặt lên vai người mẹ

Phân tích dữ liệu từ 23 quốc gia, nhóm nghiên cứu chỉ ra rằng các chuẩn mực xã hội đặt nặng vai trò chăm con lên phụ nữ vẫn còn rất phổ biến ở Đông Á, bao gồm Trung Quốc, Hàn Quốc và Nhật Bản. Trong khi đó, sự thay đổi nhanh chóng của xã hội, đặc biệt là tỷ lệ phụ nữ đi làm ngày càng cao khiến mô hình “mẹ toàn thời gian” không còn phù hợp.

“Việc trợ cấp cho người cha không chỉ giúp giảm áp lực cho phụ nữ mà còn thúc đẩy sự chuyển đổi xã hội hướng đến bình đẳng giới. Khi nam giới được khuyến khích và tạo điều kiện để tham gia chăm sóc con cái, phụ nữ sẽ có thêm động lực để sinh con, đồng thời tiếp tục phát triển sự nghiệp”, nhóm nghiên cứu nhận định.

Dân số Trung Quốc giảm, chính sách phải đổi

Kết quả nghiên cứu được công bố trong bối cảnh Trung Quốc đang phải đối mặt với áp lực kép: tỉ lệ sinh giảm mạnh và dân số già hóa nhanh. Theo số liệu chính thức, dân số Trung Quốc trong năm 2024 đã giảm 1,39 triệu người, xuống còn 1,408 tỉ người. Đây là năm thứ ba liên tiếp ghi nhận mức giảm dân số. Tỉ lệ sinh hiện chỉ ở mức 1,1 con/phụ nữ, thấp hơn nhiều so với mức thay thế dân số 2,1.

Để đối phó, chính quyền nhiều địa phương tại Trung Quốc đã bắt đầu nới lỏng và tái thiết kế chính sách dân số. Mới đây, tỉnh Tứ Xuyên đề xuất kéo dài thời gian nghỉ thai sản cho người cha từ 20 lên 30 ngày, trong khi người mẹ được nghỉ nhiều hơn tùy theo số con sinh từ 90 đến 150 ngày. Ngoài ra, cặp đôi kết hôn có thể được nghỉ tới 25 ngày nếu thực hiện khám tiền hôn nhân.

Những chính sách này bước đầu đã mang lại hiệu quả tại một số nơi. Thành phố Thiên Môn, tỉnh Hồ Bắc, báo cáo số lượng trẻ sơ sinh năm 2024 tăng thêm 1.050 em, tương đương mức tăng 17% so với năm 2023, nhờ các chính sách hỗ trợ sinh nở mới được triển khai.

Bài học từ các quốc gia khác

Trung Quốc không phải quốc gia duy nhất đang loay hoay tìm cách tăng tỉ lệ sinh. Tại Hàn Quốc, tỉ lệ sinh thậm chí còn thấp hơn, chỉ đạt 0,72 vào năm 2023, mức thấp nhất thế giới. Dù đã có nhiều chính sách hỗ trợ sinh con như tiền mặt, giảm thuế, trợ cấp nuôi con nhưng phần lớn vẫn tập trung vào phụ nữ. Các chuyên gia cho rằng chính sách sẽ khó hiệu quả nếu không có sự chia sẻ vai trò từ phía người cha.

Trong khi đó, Thụy Điển lại là một trong những ví dụ điển hình về việc sử dụng chính sách nghỉ phép cho cha mẹ một cách hiệu quả để giữ tỉ lệ sinh ổn định.

Tại đây, mỗi cặp vợ chồng được nghỉ tổng cộng 480 ngày khi có con, trong đó 90 ngày được dành riêng cho người cha và không thể chuyển nhượng sang mẹ. Điều này buộc nam giới phải thực sự tham gia vào việc nuôi con nếu không muốn mất quyền lợi.

Nhờ cách tiếp cận này, Thụy Điển đã duy trì được tỉ lệ sinh gần 1,8 con/phụ nữ đồng thời đạt được chỉ số bình đẳng giới cao hàng đầu thế giới. Phụ nữ Thụy Điển vừa có thể sinh con vừa có thể quay lại thị trường lao động thuận lợi.

Tại Nhật Bản, chính phủ cũng đang tích cực khuyến khích đàn ông nghỉ phép chăm con. Dù luật pháp đã cho phép nam giới nghỉ tới 1 năm sau khi có con, nhưng trên thực tế, tỷ lệ sử dụng vẫn rất thấp, chỉ khoảng 17% vào năm 2022. Lý do chủ yếu là do áp lực từ môi trường làm việc, thiếu hỗ trợ tài chính và định kiến xã hội. Chính phủ Nhật hiện đang cân nhắc các chính sách mạnh mẽ hơn như trợ cấp tài chính trực tiếp hoặc quy định bắt buộc nghỉ phép cha.

Theo các chuyên gia, một trong những yếu tố quyết định đến thành công của các chính sách hỗ trợ sinh con chính là mức độ tham gia thực sự của nam giới vào việc chăm sóc trẻ nhỏ. Tuy nhiên, để điều này trở thành thực tế, cần có sự thay đổi trong định kiến xã hội, môi trường làm việc, và sự hỗ trợ về mặt luật pháp và tài chính.

“Chúng ta không thể chỉ yêu cầu phụ nữ sinh thêm con mà không cải thiện điều kiện sống và làm việc của họ. Muốn họ sẵn sàng sinh con, người cha phải đồng hành từ đầu, cả trong trách nhiệm và quyền lợi”, một chuyên gia xã hội học tại Trung Quốc nhận định.

Từ mô hình của Thụy Điển đến những cải cách ban đầu tại Trung Quốc, có thể thấy một xu hướng rõ ràng, muốn khuyến khích sinh con cần có sự tham gia thật sự từ cả hai giới và điều đó phải được thể chế hóa bằng chính sách rõ ràng, công bằng.