Vì sao nói "mộ bất xuất ngũ phục"?

Liên quan đến điều này, cổ nhân có câu: “Mộ bất xuất ngũ phục, nhân cùng đoạn lục thân”.

Đối với người bình thường, nếu không có công lao hay danh tiếng đặc biệt thì sau khi chết, người có nhiều nhất là “ngũ phục” đến tiết Thanh Minh có thể sẽ đi tảo mộ. Ngoài “ngũ phục” ra thông thường sẽ không ai nhớ đến. Mà một người nếu lúc còn sống rất nghèo khó, rất có thể ngay cả “lục thân” cũng sẽ không qua lại, cái gọi là “nhân tình nóng lạnh, thế thái viêm lương” không gì hơn thế.

Mộ bất xuất ngũ phục

Người xưa cho rằng, trong ngũ phục mới tính là người nhà mình chân chính, ngoài ngũ phục cho dù là thân nhân cũng chỉ có thể xem như người ngoài, vậy ngũ phục này cụ thể tính như thế nào?

Có người nói ngũ phục là ngũ hệ, cách nói này cũng không hẳn chính xác. Dựa theo quan niệm dòng tộc của xã hội phụ hệ truyền thống, ngũ phục bao gồm 9 thế hệ trong mối quan hệ phụ hệ, nghĩa là kể từ thế hệ của Cao tổ đến thế hệ Huyền tôn của Cao tổ, tất cả hậu duệ nam hệ đều nằm trong ngũ phục.

Ảnh minh họa.

Giả sử lấy chính mình làm trung tâm, hướng lên trên là cha mẹ, tổ tiên, tổ tiên, còn có tổ tiên cao; bên dưới là thế hệ con cháu, cháu chắt, chắt tằng và cháu huyền cộng với thế hệ của mình tổng cộng là chín thế hệ. Triều đình trước đây, đại thần phạm trọng tội, bị tru cửu tộc, chính là đến người thân đời thứ 9 trong ngũ phục này.

Sau khi một người qua đời, hậu bối trong ngũ phục đều cần phải mặc quần áo hiếu, nhưng căn cứ vào quan hệ đời đời xa cách gần gũi, quần áo hiếu lại chia làm năm kiểu dáng khác nhau. Thế hệ trẻ mặc hiếu phục và tiến hàng tang lễ cho người lớn tuổi đã qua đời, đó được gọi là để tang; còn những người khác ngoài ngũ phục thì không cần tham dự tang lễ và tiết Thanh Minh tảo mộ càng không liên quan gì đến họ, cho nên gọi “mộ bất xuất ngũ phục”, đây chính là nguồn gốc của ngũ phục.

Nhân cùng đoạn lục thân

“Nhân cùng đoạn lục thân” có thể hiểu là người nghèo thì mất lục thân. Đây là một hiện tượng có thật trong xã hội, có câu “chó không chê nhà nghèo”, nhưng nếu một người trở nên nghèo khó thì có thể ngay cả thân nhân của mình cũng coi thường.

Lục thân là sáu mối quan hệ thân thiết nhất với một người nhưng trong các kinh điển khác nhau lại có những cách hiểu khác nhau về lục thân. Ví dụ, trong “Tả truyện”, lục thân là cha con, anh em, chị em, cháu, vợ, thông gia. Trong đó, vợ và thông gia có lẽ đề cập đến vợ và thê thiếp và họ hàng ruột thịt của họ. Trong Hán thư, lục thân được đề cập đến gồm cha mẹ, anh em và vợ con.

Cách hiểu của người hiện đại về lục thân thường là cha mẹ, anh chị em, vợ chồng, con cái, cha mẹ vợ và anh chị em của vợ. Bởi vì, trong xã hội hiện đại, sáu loại liên hệ này thường là thân thiết nhất, quan hệ hòa hợp nhất. Trước kia đại gia đình ngũ phục cùng tụ họp đã phi thường hiếm thấy, đến ngày nay phạm vi lục thân cũng bởi vậy càng ngày càng thu hẹp lại.

Tuy rằng người xưa nói: “Người nghèo mất lục thân” nhưng nguyên nhân căn bản có lẽ cũng không ở chữ “nghèo”, tựa như đạo lý “người đáng thương tất có chỗ đáng hận”. Người mà khiến lục thân đều xa lánh mình thì ắt hẳn là một tay vô lại không biết đạo lý, nên mới bị người thân bởi vì “hận sắt không thành thép” mà giận dữ. Cho nên, người ta nghèo không có gì đáng sợ, cái đáng sợ là không biết đạo lý.

-> Tại sao nói “lộc không vào cửa khẩn, phúc không vào cửa hông”?