Từ bao giờ con trở thành câu chuyện "bán buôn" của người lớn

Cuối tuần trước, tôi dự một bữa tiệc nhỏ với mấy gia đình thân quen. Vừa ngồi xuống, một chị đã thở dài: “Con tôi lần này lại thi toán tệ quá. Suốt ngày cắm mặt vào điện thoại xem mấy clip nhảm, nói mãi chẳng nghe”.

Chỉ một câu đó thôi mà bàn ăn bỗng như có lệnh “mở van”, chị nào cũng tranh thủ kể khổ, nào là con lì lợm, học hành lười biếng, làm bài thì chậm chạp… Mỗi người một nỗi, dường như ai cũng đang vật lộn với chính đứa con mình đẻ ra.

Lướt mạng xã hội, hình ảnh đó lặp lại ở khắp nơi. Con đạt điểm cao thì đăng ảnh ăn mừng như thể một chiến công rực rỡ, còn trượt dốc hay làm sai thì đi kèm là một đoạn dài kể lể, than thở.

Những chia sẻ ấy thoạt nhìn chỉ là chuyện thường ngày nhưng liệu có thật sự vô hại?

Những lời kể lể vu vơ có thể là vết dao âm thầm làm đau con

Tôi từng đọc một lời tâm sự ẩn danh của một học sinh cấp hai khiến lòng mình thắt lại. Cậu kể, mỗi lần tụ họp gia đình, mẹ cậu lại lấy chuyện xấu của cậu ra kể làm trò cười. Từ chuyện hồi tiểu học bị cô giáo mắng, đến việc lén chơi game bị bắt gặp, thậm chí cả chuyện cậu từng thầm thích bạn nữ lớp bên cũng không được tha. Mọi chuyện riêng tư của cậu đều trở thành “tư liệu giải trí” trong mắt mẹ.

Dần dần, những người anh chị em họ nhìn cậu bằng ánh mắt ái ngại. Cậu cảm thấy mình không khác gì một chú hề bị đem ra bêu riếu.

Cậu từng là một đứa trẻ sôi nổi, hoạt bát nay trở nên lặng lẽ, khép mình. Thành tích học tập cũng tụt dốc không phanh.

Tâm lý học gọi đó là hiệu ứng dán nhãn, khi người ta bị gắn cho một cái mác tiêu cực đủ lâu, họ sẽ dần tin rằng đó là bản chất thật của mình.

Cha mẹ cứ buột miệng nói xấu con trước người khác, thực chất là đang vô thức gieo vào lòng con cảm giác: “Mình là một đứa bất trị, bất tài”.

Và đáng sợ nhất, là một ngày chính đứa trẻ cũng tin như thế.

Một câu nói trên mạng khiến tôi nhớ mãi: “Miệng của cha mẹ là cuốn sách hướng dẫn cuộc đời con. Những lời buông ra tùy tiện có thể trở thành kịch bản số phận mà con sẽ sống cả đời”.

Khoe con quá đà: Tình yêu ngụy trang dưới áp lực

Không chỉ những lời phàn nàn mà cả sự khoe khoang quá mức cũng có thể vô tình làm tổn thương con.

Tôi có quen một chị trong khu chung cư, người nổi tiếng trong nhóm phụ huynh vì… đăng quá nhiều.

Con thi được điểm cao, chị viết status dài hai trang.

Con đạt giải piano, ảnh chụp bằng khen và biểu diễn chiếm cả bảng tin nhóm.

Nhưng lần nọ, con chị trượt giải vẽ, chị lại đăng bài đầy ẩn ý: “Bình thường vẽ đẹp lắm, chắc hôm thi lơ đễnh quá”.

Cha mẹ nghĩ rằng khoe con là cách thể hiện tình yêu nhưng với con đó lại là chiếc gông vô hình buộc chúng phải xuất sắc mọi lúc. Một khi không đạt kỳ vọng, đứa trẻ sẽ dễ rơi vào cảm giác tự trách, tự phủ nhận và lo sợ.

Áp lực của việc phải giỏi mọi lúc đôi khi còn nặng nề hơn cả những lời mắng mỏ.

Cha mẹ khôn ngoan biết giữ ranh giới riêng tư cho con

Khi con biết rằng cha mẹ không đem cuộc sống của mình ra mổ xẻ trước thiên hạ, con sẽ thấy mình được tôn trọng, được bảo vệ. Từ đó, chúng cũng sẽ cởi mở hơn, vững vàng hơn.

Như một chuyên gia giáo dục từng nói: “Tình yêu đích thực là giữ cho con một phần phẩm giá nguyên vẹn trong hành trình khôn lớn”.

Giữ gìn ranh giới riêng tư cho con chính là một phần bản lĩnh và tử tế của người làm cha mẹ. Làm bạn với con không bắt đầu bằng lời giảng dạy mà từ việc giữ gìn lời nói. Không bàn chuyện của con trước mặt thiên hạ không có nghĩa là cha mẹ phải im lặng và giấu hết mọi cảm xúc mà là phải học cách chia sẻ và giao tiếp đúng lúc, đúng người, đúng cách.

Trước hết, hãy học cách nhìn vào bên trong thay vì đổ lỗi. Con mê điện thoại, đừng vội trách trẻ con giờ khó dạy. Con học kém đừng vội mắng “nó lười”.

Hãy tự hỏi: Có phải con đang căng thẳng? Có phải con thiếu sự dẫn dắt? Hay cha mẹ đang đòi hỏi quá mức?

Cha mẹ biết lùi lại để hiểu thay vì kết tội chính là đang giúp con chữa lành.

Tiếp theo, hãy tạo giờ trò chuyện của gia đình. Mỗi tuần một lần, cả nhà ngồi xuống, tắt hết thiết bị điện tử, chỉ nói chuyện thật lòng. Cha mẹ chỉ cần lắng nghe, không phán xét, không cắt lời, không ép con phải nói.

Sự kiên nhẫn ấy rồi sẽ tạo ra lòng tin. Cuối cùng, hãy đổi lời trách thành ngôn ngữ hỗ trợ. Những thay đổi nhỏ ấy chính là chìa khóa. Bởi ngôn từ nếu dùng đúng có thể xoa dịu cả tâm hồn đang vấp váp của một đứa trẻ.

Cuộc đời con không phải là đề tài xã giao của cha mẹ

Đừng để sự bốc đồng của miệng lưỡi hôm nay trở thành gánh nặng tinh thần cho con ngày mai. Đừng biến con cái thành đối tượng để "có chuyện mà kể", hay để lấp đầy trang cá nhân. Thứ con cần là sự bảo vệ không phải sự phơi bày.

Giữ mồm giữ miệng tưởng nhỏ, mà là món quà trưởng thành ý nghĩa nhất mà cha mẹ có thể trao cho con. Yêu thương thực sự không nằm ở những lời kể lể hay khoe khoang mà nằm ở sự thấu hiểu, tôn trọng và đồng hành trong thinh lặng.