Nghỉ dịch dài ngày khiến trẻ chậm nói: Cha mẹ cần làm gì?

Nhiều trẻ chậm nói do nghỉ dịch dài ngày

Theo dữ liệu mới nhất từ UNICEF, cứ 7 em thì có ít nhất 1 em trong tổng số trẻ em trên toàn cầu bị ảnh hưởng trực tiếp bởi các đợt phong tỏa. Hơn 1,6 tỷ trẻ em phải hứng chịu những thiệt hại nhất định về giáo dục.

Một nghiên cứu được công bố bởi Hiệp hội Y học thiên Tai và Y tế công cộng đã khảo sát những gia đình bị cách ly vì COVID-19 có 30% trẻ em hội đủ các tiêu chí của hội chứng rối loạn căng thẳng.

Các rối loạn tâm thần ở trẻ mắc phải do dịch bao gồm chậm nói, rối loạn tăng động giảm chú ý, lo âu, tự kỷ, rối loạn lưỡng cực, rối loạn cư xử, trầm cảm, rối loạn ăn uống, khuyết tật trí tuệ và tâm thần phân liệt.

Tại Việt Nam, dịch COVID-19 bùng phát khiến nhiều địa phương phải tạm đóng cửa các trường học nhiều tháng qua. Trẻ phải giãn cách ở nhà không được đến trường, tiếp xúc với thiết bị điện tử như iPad, điện thoại, tivi nhiều hơn.

Trẻ nghỉ dịch quá lâu, tiếp xúc nhiều với tivi, điện thoại,.. dễ dẫn đến chậm nói

Ths. Tâm lý giáo dục Nguyễn Văn Hòa, Giám đốc một Trung tâm tâm lý giáo dục tại Hà Nội cho biết, hiện nay, mỗi ngày trung tâm của anh tiếp nhận khoảng 70 trường hợp phụ huynh gọi điện hoặc tới trực tiếp mong muốn khám và sàng lọc, tư vấn về tình trạng trẻ rối loạn tâm lý. Qua kết quả sàng lọc nhìn chung thấy trẻ có những khó khăn về tăng động giảm chú ý và nguy cơ bị tự kỷ, đặc biệt là nhóm trẻ chậm nói có nguy cơ gia tăng đột biến.

Theo Ths Nguyễn Văn Hòa, số phụ huynh gọi điện tới Trung tâm tư vấn có con chậm nói rơi vào độ tuổi trung bình từ 18 - 32 tháng. Thông thường nếu vượt qua 40 tháng tuổi mà trẻ vẫn có khuynh hướng bị chậm phát triển ngôn ngữ, khó nói thì chắc chắn trẻ sẽ gặp phải những khó khăn khác.

Thực tế 3 năm đầu đời, đứa trẻ đã đạt trên 50% những kĩ năng nền móng căn bản của cuộc đời. Bằng chứng rất rõ ràng là nếu ta có 2 đứa trẻ, một trẻ đươc tương tác, nói chuyện với mọi người nhiều thì sẽ nói nhiều hơn một đứa trẻ sống với người trong gia đình mà mọi người ít nói chuyện cùng.

Phụ huynh thường có xu hướng cho con xem các thiết bị điện tử khi con nghỉ nhà dài ngày để con khỏi quậy phá. Hoặc bố mẹ cho con một vài đồ chơi trẻ thích để con tự chơi mà bố mẹ cũng không có kĩ năng hoặc không đủ kiên trì để duy trì hoạt động chơi cùng với con.

Th.s tâm lý giáo dục Nguyễn Văn Hòa cho hay, sử dụng thiết bị điện tử quá nhiều sẽ khiến trẻ không có nhu cầu tương tác với người. Trẻ thu mình, ngại nói, ngại tiếp xúc dẫn tới ngôn ngữ bị chậm. Đồng thời ảnh hưởng trực tiếp tới vấn đề tập trung chú ý của trẻ. Trẻ sẽ dễ bị chán hoặc không muốn chơi các trò chơi khác bởi các trò chơi khác không có sức cuốn hút bằng thiết bị điện tử.

Th.s Tâm lý giáo dục Nguyễn Văn Hòa hỗ trợ cho 1 trẻ chậm nói (Ảnh: NP)

Biểu hiện trẻ chậm nói

Theo chuyên gia, trẻ chậm nói sẽ bị hạn chế giao tiếp xã hội, thu mình, không muốn tiếp xúc với thế giới xung quanh dẫn tới trẻ dễ bị cô lập khi đi học, không có bạn bè. Tình trạng này kéo dài sẽ dẫn tới trẻ dễ bị tự kỷ và khi trưởng thành sẽ trở thành trầm cảm. Trẻ chậm nói khi đi học sẽ không tập trung chú ý, gặp vướng mắc trong các môn xã hội bởi tư duy logic ngôn ngữ của trẻ bị hạn chế.

Trẻ chậm nói khi có các biểu hiện như nói không rõ lời, diễn đạt khó khăn, nói nhại lời hoặc nói lắp, nói ngược, nói ngọng. Mức độ phát triển ngôn ngữ của trẻ bị chậm so với cột mốc phát triển. Trẻ tới 2, 3 tuổi mà vẫn chỉ nói được 1 hoặc 2 từ đơn.

Giai đoạn phát triển trẻ chậm nói là giai đoạn từ khi trẻ 2 tới 3 tuổi. Cần quan tâm tới trẻ để phát hiện những biểu hiện bất thường. Ngay từ 4 - 6 tháng bố mẹ đã cần theo sát sự phát triển ngôn ngữ của con bởi lúc này, trẻ bắt đầu "ê, a", thậm chí có những trẻ ở giai đoạn này nói được những từ như "bà, mẹ, ti…". Tuy nhiên đây là âm ngữ chứ không phải ngôn ngữ, tức là đứa trẻ đó nói nhưng không nói lại được theo yêu cầu của người khác.

Nếu con chưa đạt được các mốc phát triển ngôn ngữ, cha mẹ cần đồng hành giúp con sớm theo kịp các bạn. Cha mẹ cần cho trẻ khám, kiểm tra và tư vấn của chuyên gia để có cần can thiệp ngôn ngữ một cách tích cực, càng sớm càng tốt.

Giải pháp hỗ trợ trẻ chậm nói

Để hỗ trợ, cải thiện tình trạng chậm nói ở nhà, các bậc cha mẹ cần chú ý:

- Hạn chế dần sự tiếp xúc của trẻ với thiết bị điện tử

Hạn chế không có nghĩa cắt hoàn toàn và cắt ngay lập tức vì dễ làm trẻ bị sốc tâm lý. Cần giảm từng bước một: giảm về mặt thời lượng cho trẻ xem ti vi, điện thoại; kiểm soát về mặt nội dung xem. Nếu trẻ trước 2 tuổi nên hạn chế tối đa cho trẻ xem ti vi. Không để trẻ xem quảng cáo nhiều vì quảng cáo thường nói rất nhanh trong khi đó, não của trẻ 2, 3 tuổi chưa phát triển nên không thể xử lý kịp thông tin.

Cha mẹ cố gắng tìm nội dụng có ngôn ngữ tiếng Việt (bài hát, phim hoạt hình lành mạnh có ngôn ngữ tiếng Việt) cho trẻ xem. Trẻ sau 2 tuổi, có thể cho trẻ xem 15-20 phút/ngày với nội dung phù hợp. Quan trọng khi trẻ xem cố gắng có người lớn bên cạnh để giúp trẻ có kênh thông tin 2 chiều. Phụ huynh có thể hỏi các tình huống đang diễn ra trên tivi cũng là một hình thức khuyến khích trẻ tập nói.

- Tăng cường tương tác với trẻ

Khi đã cắt giảm ti vi, điện thoại cần bù lại bằng cách tương tác với trẻ. Trẻ ở tuổi 2, 3 tuổi cần chơi với đồ vật. Nhiều trẻ khi tới các trung tâm can thiệp, khả năng vận động tinh, cầm nắm đồ vật bị hạn chế, cầm thìa ăn, bút viết không chắc vì trẻ đã quen với việc sử dụng tay miết màn hình cảm ứng.

Việc tương tác với trẻ cần thực hiện nhất quán thời gian, địa điểm, không được chồng chéo nhau. Ví dụ như từng khung giờ nhất định bố làm gì, mẹ làm gì cùng trẻ… Việc này phải làm đúng, đủ và đều chứ không phải làm khi có hứng, thì hiệu quả không thật sự rõ ràng. Phụ huynh ghi chép thấy khi nào con chủ động tương tác thì mới chuyển sang nội dung mới.

- Chú trọng dinh dưỡng, thay đổi thói quen sinh hoạt xấu

Phụ huynh cần thay đổi những thói quen sinh hoạt xấu như để cho trẻ ăn ngủ không theo thời gian nhất định, ít giao tiếp môi trường bên ngoài, không dám cho trẻ vận động ở môi trường rộng…

Cùng với đó, cha mẹ cần chú ý chế độ dinh dưỡng cho trẻ. Phụ huynh không nên cho trẻ ăn nhiều thực phẩm chế biến sẵn, bữa ăn của trẻ đảm bảo cân đối các thành phần dinh dưỡng, bổ sung các thực phẩm giúp cho não bộ phát triển.