“Cần đẩy mạnh ứng dụng dược lý di truyền trong thăm khám và điều trị bệnh tại Việt Nam”

George Patrinos, người giữ nhiều cương vị chủ chốt tại các tổ chức uy tín toàn cầu về dược lý học di truyền, khẳng định đây là công cụ ưu việt giúp bảo vệ sức khỏe người dân và giảm gánh nặng chi phí y tế.

Nâng cao hiệu quả điều trị, giảm nhẹ gánh nặng kinh tế

- Giáo sư đánh giá như thế nào về xu hướng đẩy mạnh y học cá thể hóa và dược lý di truyền trên toàn cầu hiện nay?

Dược lý di truyền là lĩnh vực nghiên cứu về các biến thể di truyền ảnh hưởng đến phản ứng với thuốc như thế nào. Tùy thuộc vào kiểu gen mà một loại thuốc có thể an toàn cho người này nhưng lại có hại cho người khác. Vì vậy, dược lý di truyền đang trở nên cấp thiết hơn bao giờ hết, là chìa khóa để thúc đẩy y học cá thể hóa. Chiếc chìa khóa này đã sẵn sàng để được đưa vào ứng dụng tại các bệnh viện chứ không chỉ dừng lại ở các công trình nghiên cứu.

Ở các quốc gia phát triển như Mỹ, Anh hay Hà Lan, dược lý di truyền đã trở thành một xu hướng thịnh hành. Dịch vụ xét nghiệm gen để cung cấp thông tin dược lý di truyền được triển khai rộng khắp cho mỗi người dân. Trong khi đó, ở các quốc gia châu Phi hay châu Á, đặc biệt là Trung Á, dược lý di truyền còn khá mới mẻ và điều này chính là một thiệt thòi cho người dân.

- Giáo sư có thể nói rõ hơn về những lợi ích mà dược lý di truyền sẽ mang lại khi được ứng dụng rộng rãi tại Việt Nam?

Các nghiên cứu trong lĩnh vực dược lý di truyền nhằm trả lời các câu hỏi như: Tại sao một số loại thuốc có tác dụng tốt với một nhóm bệnh nhân nhưng không có tác dụng, thậm chí gây hại cho những nhóm khác? Khi nào bác sĩ cần phải thay đổi liều lượng một số loại thuốc? Làm sao biết một số loại thuốc có thể ảnh hưởng không tốt cho bệnh nhân trước khi kê toa?...

Kết quả dược lý di truyền sẽ trở thành chỉ số tin cậy, hỗ trợ các bác sĩ trong quá trình khám chữa và kê đơn thuốc cho bệnh nhân. Đây là cơ sở để thúc đẩy y học cá thể hóa và y học dự phòng, giúp tăng hiệu quả điều trị, giảm thiểu nguy cơ bệnh nhân nhập viện do phản ứng với thuốc. Hơn nữa, việc sử dụng đúng và đủ liều thuốc phù hợp kiểu gen giúp giảm gánh nặng chi phí điều trị, nâng cao chất lượng y tế cộng đồng.

GeneStory - Tiên phong vì sức khỏe người Việt

- Giải mã gen là bước đầu tiên để tiếp cận dược lý di truyền. Tại Việt Nam, mới đây lần đầu tiên người Việt đã được cung cấp dịch vụ này, do công ty GeneStory thực hiện. Với vai trò là cố vấn chiến lược của GeneStory, ông nhận định như thế nào về hướng đi này tại thị trường Việt Nam?

Nhiều công ty trên thế giới quảng bá rằng họ cung cấp dịch vụ giải mã gen trong khi phòng lab của họ không hề đúng quy chuẩn, hoặc thậm chí không có phòng lab riêng mà phải gửi mẫu xét nghiệm ra nước ngoài. Cái họ theo đuổi là một trào lưu, không phải một lý tưởng.

Trong số ít các công ty có thực lực và làm thực chất về giải mã gen trên thế giới, tôi đánh giá cao GeneStory bởi họ đang chọn con đường khó khăn hơn để phát triển tại Việt Nam, nhưng lại là con đường dài lâu và mang lại giá trị đích thực cho sức khỏe người dân. Đây là một lĩnh vực mới mẻ, nhưng tôi tin với nỗ lực của những đơn vị tiên phong như GeneStory, dược lý di truyền sẽ sớm được ứng dụng rộng rãi cho tất cả mọi người chứ không chỉ dành cho những người bệnh.

- Theo Giáo sư đâu là những khó khăn mà Việt Nam có thể gặp phải trong quá trình ứng dụng dược lý di truyền trong lâm sàng và giải pháp cho những thách thức đó là gì?

Nghiên cứu của Viện Nghiên cứu Dữ liệu lớn (thuộc Tập đoàn Vingroup) đã chỉ ra rằng kiểu gen của người Việt Nam có phản ứng mạnh với một số nhóm thuốc như carbamazepine (dùng trong chữa động kinh) hay allopurinol (trong thuốc chữa bệnh gút), dẫn đến nguy cơ người Việt gặp phản ứng có hại khi sử dụng các loại thuốc này cao hơn người dân ở các quốc gia khác. Đây chỉ là một ví dụ cho thấy dược lý di truyền ở Việt Nam cần phải được làm sớm và bài bản.

Tuy nhiên, con đường này có thể sẽ gặp một số thách thức. Đầu tiên là sự thiếu hụt các nghiên cứu khoa học và công bố về dược lý di truyền. Cộng đồng cần hiểu rõ về lợi ích của lĩnh vực này. Nghĩ mà xem, bạn chỉ cần làm xét nghiệm gen một lần duy nhất trong đời nhưng kết quả giải mã gen chứa thông tin dược lý di truyền sẽ là kim chỉ nam cho sức khỏe bạn suốt cuộc đời. Vậy tại sao chúng ta lại không làm?

Song song với đó, chúng ta phải tiếp cận và thuyết phục được các y bác sĩ, các chuyên gia trong lĩnh vực y tế để họ tin tưởng vào những thông tin mà dược lý di truyền mang lại. Dược lý di truyền là khoa học, đúc kết ra các nguyên tắc về sử dụng thuốc mà các tổ chức uy tín thế giới như Cơ quan Dược phẩm châu Âu hay Cục quản lý Thực phẩm và Dược phẩm Hoa Kỳ đều đã công nhận và cho phép triển khai mạnh mẽ. Hơn nữa, những lợi ích về mặt kinh tế sẽ là một lý do chính đáng để các nhà chức trách quan tâm và tìm hướng giải bài toán y tế này của Việt Nam.

- Lý do gì khiến ông lựa chọn Viện Nghiên cứu Dữ liệu lớn (thuộc Tập đoàn Vingroup) để đồng hành trong sứ mệnh lan tỏa y học dự phòng và y học cá thể hóa ở Việt Nam?

Chúng tôi đánh giá Viện Nghiên cứu Dữ liệu lớn là đơn vị trọng điểm ở Đông Nam Á và châu Á - Thái Bình Dương thúc đẩy các hoạt động khoa học, đặc biệt là mảng dược lý di truyền, vì họ có đủ năng lực về nhân sự và công nghệ để triển khai các hoạt động nghiên cứu bài bản, quy mô, xa hơn là làm ra sản phẩm ứng dụng thực tế. Bằng chứng chính là sự ra đời của công ty GeneStory - đơn vị thừa hưởng những tinh hoa về đội ngũ, kinh nghiệm từ trung tâm Tin y sinh của Viện.

- Xin cảm ơn Giáo sư!

GS. George Patrinos hiện là Giám đốc Khoa học của The Golden Helix Foundation (Anh), đồng Chủ tịch Mạng lưới hợp tác y học hệ gen toàn cầu (Global Genomic Medicine Collaborative - G2MC), đại diện quốc gia của nhóm Dược lý di truyền tại Ủy ban dược phẩm châu Âu, Tổng biên tập Tạp chí Dược lý di truyền học thuộc Nature. Trước khi tham gia dự án Giải trình tự 1000 hệ gen người Việt của Viện Nghiên cứu Dữ liệu lớn (thuộc Tập đoàn Vingroup) trong vai trò cố vấn khoa học, ông được đánh giá là chuyên gia đầu ngành với kinh nghiệm triển khai dược lý di truyền ở nhiều quốc gia châu Âu như Hy Lạp, Tây Ban Nha, Hà Lan… và nghiên cứu về dược lý di truyền trên toàn cầu.